Polybe (Polybius) và Strabon (Strabo) tạo ra một số thay đổi.
Polybe là yếu tố thứ ba: cùng hai nhân vật kia, Polybe tạo thành "3 Big" (một 3 Big khác). Lúc này, vấn đề không còn là các cuộc chiến tranh "médiques" và chiến tranh Péloponnèse (có thể gọi lần lượt là chống ngoại xâm và nội chiến) nữa: Polybe viết lịch sử La Mã, một người Hy Lạp viết lịch sử La Mã (và là trước nhân vật ấy).
Strabon viết một bộ sử rồi quay sang địa dư: nhưng không còn biết sử gia Strabon vì sách đã mất, thế là Strabon chỉ còn là địa lý.
(cũng tiếp tục hai nhân vật khác, rất liên quan)
Điều mà Polybe hướng tới, là một lịch sử phổ quát. Polybe khẳng định mình là người đầu tiên làm (được) việc này - khẳng định của Polybe rất cần được tương đối hóa.
Dimension của địa dư, mà Strabon là người đảm trách (và làm cho hiện ra) đã có mầm mống từ chính Polybe: Strabon cũng bình luận quyển thứ 34 trong bộ sách của Polybe, nơi Polybe nói về geography: history bắt đầu hiểu ra, ở đoạn này, là nó cần gộp luôn geography vào.
Nhưng hai nhân vật này, nhất là Polybe, đặt ra một vấn đề: thế giới Hy Lạp và thế giới La Mã có tương quan như thế nào, nhất là chúng lồng vào nhau như thế nào? đấy có phải là một chỉnh thể gồm hai yếu tố nhất thiết?
Suốt một thời gian dài, điều đó được coi là đương nhiên, nhất là đương nhiên, việc người La Mã sùng mộ người Hy Lạp. Ta thấy tên các vị thần La Mã chỉ là sự chuyển dịch từ các vị thần Hy Lạp. Hadrien sùng bái Hy Lạp như thế nào thì ai cũng biết, Marc Aurèle thì viết bằng tiếng Hy Lạp. Rất đương nhiên, La Mã phải là sự tiếp nối của Hy Lạp.
Thậm chí cũng từng được coi là đương nhiên, việc La Mã (đặc biệt Nghị viện) ngay từ đầu - hoặc rất sớm - đã có kế hoạch thôn tính Hy Lạp, chiếm lấy làm của mình.
Thế nhưng, rất có thể là chẳng có gì như vậy hết. Chính đoạn có Polybe, nếu nhìn kỹ vào (tất nhiên), cho thấy rất nhiều điều. Trước hết, là sự thờ ơ của người La Mã trước thế giới Hy Lạp. Chẳng có một chút quan tâm nào, có thể nói thế.
Thời của Polybe không còn là thời của Périclès, không còn là thế kỷ 6 và 5 rực rỡ của Athens (Polybe không phải là người Athens và rất ghét Athens). Vài thế kỷ sau đó, đây là lúc thế giới Hy Lạp tìm cách tồn tại, chủ yếu là bằng phương thức lập ra các "confedration". Macédoine bắt đầu mất thế lực rồi trên đà tiêu vong: hai quyền lực lớn là Rome và Carthage.
Polybe là một trong những người Hy Lạp bị bắt (làm con tin) mang đến Rome. Polybe ở Rome khoảng 15 năm.
No comments:
Post a Comment