Võ Phiến đêm thu trăng sáng

Trước đến nay, tôi vẫn hay nghĩ: miền Bắc có Nguyễn Khải, miền Nam có Võ Phiến. Hình như cũng có rất nhiều người thấy Võ Phiến và Nguyễn Khải rất gần nhau, là tương ứng hai miền của một mẫu nhà văn.

Nhưng rất gần đây thì tôi chợt nhận ra: Võ Phiến chính là hiện thân miền Nam của Tô Hoài.

Đêm thu trăng sáng,

RIP

Giống Tô Hoài, Võ Phiến chỉ viết được một thể loại: truyện ngắn.

Sự thể cả hai có rất nhiều tác phẩm khiến người ta nghĩ họ đa dạng, nhưng điều đó không đúng, cả Tô Hoài lẫn Võ Phiến đều không viết phê bình được, cả hai cũng viết rất nhiều tản văn, tùy bút, nhưng ở trong lĩnh vực ấy, họ đều không thể so được với Nguyễn Tuân. Cũng giống trong thơ, thơ "thể hành" là một ngách nhỏ rất đặc biệt, ai cũng làm được hết, nhưng làm thì dễ mà hay thì khó, vì "thể hành" là loại thơ cần khí, nhất khí quán hạ, lẫn một chút tạp chất là hỏng; mẫu mực là Thâm Tâm hay "Một trời quan tái", "Giời mưa ở Huế", "Hành phương Nam" của Nguyễn Bính. Tản văn, tùy bút cũng vậy, ở Nguyễn Tuân là sự kiêu mạn nguyên khối mà Tô Hoài, Võ Phiến không bao giờ có, dẫu chỉ là một mảnh nhỏ, có viết rất nhiều thì cũng không thành tựu được. Tản văn, tùy bút dễ viết, khó hay, sau này trong lịch sử thể loại này sẽ không có tên Tô Hoài, Võ Phiến.

Phê bình cũng vậy. Muốn làm nhà phê bình, cần phải có cái nhìn không thiên kiến (nhưng vẫn phải độc đáo), và không được sai ở những "ca" khó. Tô Hoài không nhìn nhận đúng được rất nhiều người, như Đinh Hùng, Hoàng Cầm, nên trong lĩnh vực phê bình Tô Hoài chỉ có vai trò góp chuyện cho vui. Võ Phiến cũng không nhìn nhận đúng rất nhiều nhà văn khác. Bản thân Hoài Thanh cũng không là nhà phê bình lớn được chính vì điểm này.

Nhưng truyện ngắn của Tô Hoài và Võ Phiến thì rất nhiều xuất sắc. Với tôi, tập Đêm xuân trăng sáng của Võ Phiến thực sự là một kiệt tác.