Pessoa: châm ngôn

Cuộc đời ngắn của Pessoa để lại di cảo rất dài. Dưới đây là một ít.


1. Khi nghĩ xem những gì thuộc sự điên thực và đúng đến thế nào đối với người điên, tôi không thể không đồng ý với cốt lõi lời tuyên bố của Protagoras, rằng “con người là thước đo mọi thứ”.

2. Người là một loài vật gần như tồn tại.

3. Không có các chuẩn mực. Mọi con người đều là ngoại lệ của một quy tắc không tồn tại.

Khác biệt giữa Chúa và chúng ta phải nằm ở, không phải các thuộc tính, mà chính bản tính tồn tại của chúng ta. Bởi cái gì thì là cái đó, Chúa phải không chỉ là Người mà còn là những gì không phải Người. Điều này khiến chúng ta rối trí về việc Người là gì.

Quý tộc là người không nghe lời, và vì bản tính của anh ta là bất tuân phục, anh ta suy thoái xuống đến mức không nghe lời cả các lòng tin của anh ta, rồi cả cái tôi của anh ta. Chính vì vậy các nền quý tộc hướng tới, với đầy đủ ý thức và lòng thành thực, việc cực kỳ đạo đức trong lý thuyết và vô cùng đê tiện trong thực tiễn.

…

Quý tộc hóa toàn diện = vô chính phủ. Chủ nghĩa cá nhân có các giới hạn của nó. Một số người không thể được cá nhân hóa.

4. Cuộc sống là một thứ thật trang trọng, và các vấn đề của nó thì hết sức nghiêm túc, đến mức không ai được quyền cười. Bất kỳ ai cười cũng rất ngu - ít nhất là vào thời điểm ấy. Hạnh phúc là hình thức giao truyền của sự ngu.

5. Cái ác hiện diện khắp nơi trên trái đất, và một trong các hình thức của nó là hạnh phúc.

…

Ta bảo ngươi: Hãy làm điều thiện. Tại sao? Làm thế ngươi sẽ được gì? Không gì hết, ngươi sẽ không được gì hết. Không tiền, không tình, không sự kính trọng và có lẽ cũng không bình yên trong tâm trí. Có lẽ ngươi sẽ chẳng được gì trong số đó. Vậy tại sao ta lại nói: Hãy làm điều thiện? Bởi vì làm thế ngươi sẽ chẳng được gì hết. Chính vì thế nên nó là điều đáng làm.

6. Chúa là câu đùa hay nhất của Chúa.

7. Chúa là một khái niệm kinh tế. Trong bóng Người giáo sĩ của mọi tôn giáo dựng ra các nền quan liêu siêu hình học của chúng.

(Álvaro de Campos)

8. Dẫu có các vị thần hay không thì chúng ta vẫn cứ là nô lệ cho họ.

(Bernardo Soares)

[đây là câu xuất hiện trong một số ấn bản của Livro do Desassossego, xem thêm ở kia]

9. Bất khả tri ở dạng thuần túy là điều bất khả. Bất khả tri đúng đắn duy nhất là vô tri. Một người bất khả tri là một người thông qua suy luận tin rằng có các giới hạn trong sự hiểu của chúng ta. Nhưng ở nơi một người quan sát có thể ngừng quan sát, thì một người suy luận lại không. Vậy nên khi qua suy luận ta chứng minh được tính có giới hạn hoặc tính vô giới hạn của năng lực này hoặc năng lực kia, ta không thể nói, “Dừng ở đây nhé”, mà phải tiếp tục suy luận nhằm suy ra các hệ quả của tính có giới hạn hoặc tính vô giới hạn ấy. Đó là điều mà mọi “người bất khả tri” làm, dẫu là có ý thức hay không có ý thức.

10. Tôi nghi ngờ, thế nên tôi suy nghĩ.

11. Tôi không phải người cắn rứt lương tâm, mà là người cắn rứt ý thức. (dịch láo đấy)

12. Tất cả chúng ta đều có những khoảnh khắc Vị Lai, chẳng hạn như khi chúng ta vấp phải một viên đá.

13. Trên sân khấu cuộc đời, nhìn chung những ai đóng các vai thuộc phần thành thực là những người tỏ ra thuyết phục nhất trong vai diễn của mình.

14. Đối với một người trí tuệ, thành thực là rất khó! Cũng giống một người nhiều tham vọng rất khó trung tín.

Sự nhân bội cái tôi là một hiện tượng thường gặp ở các trường hợp thủ dâm.

15. Hãy là số nhiều giống như vũ trụ!

16. Nghệ thuật là hình thức cao nhất và tế nhị nhất của nhục cảm. Mối quan hệ giữa nghệ sĩ và công chúng của anh ta tương tự mối quan hệ giữa một người đàn ông và đàn bà khi giao cấu. Sáng tạo nghệ thuật là một sự trưng bày của quyền lực, sự thống trị; chiêm ngưỡng nghệ thuật là một khoái cảm thụ động.

Vậy nên thông thường nhà mỹ học nhiệt thành là một kẻ biến thái tính dục. Điều này là đặc biệt đúng đối với nhà mỹ học nào sáng tạo, bởi vì sáng tạo hàm ý một sự kịch phát nhục cảm mỹ học của ai đó, dâng đến tận điểm hòa chung vào với tình yêu.

17. Nghệ thuật vị nghệ thuật thực chất chỉ là nghệ thuật vị nghệ sĩ.

18. Một nghệ sĩ mạnh mẽ giết chết bên trong mình không chỉ tình yêu và lòng thương hại mà cả mọi mầm mống của tình yêu và lòng thương hại. Anh ta trở nên phi nhân xuất phát từ tình yêu lớn lao của anh ta dành cho loài người - tình yêu này thúc đẩy anh ta sáng tạo nghệ thuật cho con người.

Thiên tài là lời nguyền lớn nhất mà Chúa có thể dùng để giáng xuống một con người. Chuyện phải diễn ra với càng ít rên rỉ và ta thán càng tốt, với càng nhiều ý thức về nỗi buồn thần thánh càng tốt.

[The Selected Prose of Fernando Pessoa (ấn bản Richard Zenith); câu 1, 5, 6, 11, 17, 18 viết bằng tiếng Anh, những câu còn lại viết bằng tiếng Bồ Đào Nha; thỉnh thoảng Pessoa cũng viết bằng tiếng Pháp]