Cuối cùng

(cho một tình yêu: đã nhiều người thử, nhưng dường như chưa ai đủ sức phát âm "thôi" đúng là "thôi" chứ không phải "thối", trong "ừ thôi em về")

Đầu tiên và cuối cùng: ở Marguerite Yourcenar, cả đầu tiên và cuối cùng đều không dễ xác quyết - cũng như mọi khi.

Như đã thấy ởkia, Alexis có thể coi là tác phẩm đầu tay của Yourcenar (in năm 1929 tại Au Sans Pareil, ký "Marg. Yourcenar" - đó là khi cái họ Crayencour bắt đầu tan biến; khi nhập quốc tịch Mỹ, tên chính thức ghi trên giấy tờ sẽ là "Marguerite Yourcenar": bút danh đã trở thành tên thật, sau khi tên thật trở thành bút danh - có ai tặng tôi ấn bản này không nhỉ?), nhưng điều đó không thực sự đúng. Trước Alexis đã có không ít thứ khác. Cũng như mọi nhà văn cùng thời, Yourcenar là một con người của các tờ tạp chí. Trong quãng lưu vong hồi Thế chiến thứ hai, Yourcenar sẽ gửi sang Buenos Aires cho Roger Caillois (được Victoria Ocampo giúp đỡ - tôi từng thử đọc truyện của Silvinia Ocampo, nhân vật được Borges ca ngợi nhiệt liệt: truyện của Silvinia Ocampo giống như Lewis Carroll chuyển sang Patagonia và bị sốt rét vì không quen thời tiết) đăng ít nhất một tiểu luận trên tờ báo của Caillois; điều này sẽ dẫn tới một mối thân tình; về sau, Yourcenar sẽ viết một tiểu luận rất đẹp về Caillois.

Đầu tiên là như vậy (không xác định được), cuối cùng lại cũng vậy nốt:

Đây là một quyển sách posthumous (ai là độc giả của L'Oeuvre au noir sẽ biết tại sao lại có cái nhan đề Le Tour de la prison) trong đó, bài về Basho bỗng làm cho tôi, sau rất nhiều năm, muốn đọc Basho trở lại.

Yourcenar - giống rất nhiều người phương Tây - có giai đoạn Nhật Bản.

Yourcenar viết về Basho khiến tôi muốn đọc lại Basho, nhưng Yourcenar viết về Mishima Yukio (Hitaoka Kimitake) có khiến tôi đọc lại Mishima (nhất là The Sea of Fertility) hay không? Tôi rất không chắc. Mishima, amateur của seppuku, nói cho đúng, luôn luôn làm tôi chán ngấy.

Nhưng quay trở lại với ba quyển trong bức ảnh đầu tiên: đây là một trilogy, giống trilogy Như nước chảy, tên chung là Le Labyrinthe du monde (Mê cung thế giới), và đó là một bộ hồi ký.

Tôi có tận hai quyển (phần hai của Mê cung thế giới) Archives du Nord:

Archives du Nord là một kiệt tác: ai muốn có nó không?


Kể từ ngày dịch xong Alexis (nguyên mẫu cho Alexis là vài nhân vật [có thật] và câu chuyện của họ, mà Yourcenar kể lại tại một trong ba cuốn hồi ký trong bức ảnh đầu tiên) tôi bắt đầu thấy "domaine Yourcenar" (vì Yourcenar là cả một "domaine") xoay ra các khía cạnh trước đây tôi không ngờ tới (dẫu thế nào, thực sự đọc một tác giả từng phải học suốt mấy tháng trời không hề là điều dễ dàng).


Trong câu chuyện của Marguerite Yourcenar có nhiều điều gây rối trí. Nhất là những gì không thuộc vào lĩnh vực sexualité. Có một tác phẩm (ngắn) tên là Le Premier soir (Tối đầu tiên). Nó được ghi tên tác giả là Marguerite Yourcenar, nhưng đó không phải truyện của Yourcenar. Một ngày nọ, ông bố của Yourcenar (trong hồi ký, Yourcenar hay gọi là "Michel", hay "Michel de C.": đó là Michel de Crayencour) rút từ ngăn kéo ra một tập bản thảo, đưa cho Yourcenar. Michel de C. viết nó từ lâu rồi vứt ở đó; ông đề nghị con gái ký tên rồi cho in nó: ông đã quá chán phải deal với các nhà xuất bản để in sách (Michel de C. từng có kinh nghiệm tồi tệ với các editor Paris hồi muốn in bản dịch tác phẩm của nhà thần bí xứ Bohême Komensky tức Comenius). Vậy là có Le Premier soir, nó giống như chương đầu một cuốn tiểu thuyết không bao giờ viết xong (hai vợ chồng mới cưới đi du lịch, và trong buổi tối đầu tiên cô vợ bỗng thấy nhớ mẹ, etc.) Điều đáng kinh ngạc là Michel de C. kể một câu chuyện hư cấu hoàn toàn - thế mà cuộc đời của ông bố ấy xứng đáng trở thành nguyên mẫu cho rất nhiều cuốn tiểu thuyết (điều này, thật ra Marguerite Yourcenar đã làm, với hai tập cuối của bộ hồi ký).




(còn nữa)



Alexis
Như nước chảy (Comme l'eau qui coule)
Marguerite Yourcenar ở Việt Nam