Rilke-Gide

đã tiếp tục Bùi Cẩm Chương và Nguyễn Triệu Luật

Rilke và Gide đã xuất hiện trong một bộ ba (xem ởkia), nhưng tôi vẫn quyết định tạo ra một bộ đôi. Rilke dịch Gide thì có thể như thế nào?

"Wenn der verlorene Sohn, nach einer langen Abwesenheit" etc.

Quyển sách tiếng Đức này đã đi lướt qua tôi, lẽ ra tôi đã không vợt nó kịp, nhưng vì một số may mắn và tình cờ ("tình cờ" là một "bút danh" của Chúa, ai đó từng nói vậy) rốt cuộc nó đã ở đây với tôi.

"Die Rückkehr" dùng để dịch "le retour" (xem bản dịch tiếng Việt cùng cuốn sách ởkia). Một điều gì đó thôi thúc tôi rất mạnh, hướng đến quyển sách bìa màu xanh của nhà xuất bản Suhrkamp. Tôi hoàn toàn không biết đó là điều gì, kể cả khi đã có nó và đã xem nó kỹ càng khắp lượt (tôi biết Rilke bỏ qua một câu không dịch, ở cuối "phần một" cuốn sách). Nhưng mấy hôm sau thì tôi hiểu.

Tình cờ (lại "tình cờ") tôi đọc được tin, ở Pháp vừa in bản dịch mới toàn bộ tác phẩm của Kafka. Dường như đã đến thời điểm thực sự chấm dứt đế chế Alexandre Vialatte của Kafka trong tiếng Pháp (kèm với đó là đế chế Max Brod). Rồi tôi đọc một bài rất dài, dạng bài "trò chuyện", với nhân vật chủ chốt trong cuộc dịch lại Kafka (chỉ đạo cả "chiến dịch", đồng thời cũng dịch chừng ba phần tư của tổng cộng).

Nhân vật ấy là "tuteur" đầu tiên của tôi tại ENS (xem ởkia). Cùng cuốn sách Die Rückkehr vừa tìm được, tôi cũng có một "die Rückkehr" theo một dạng khác hẳn, quay trở lại với những "tình cờ" và các khả năng cuộc đời. Bởi vì, năm ấy, tuteur chọn học sinh chứ không phải ngược lại; chắc hẳn tuteur (mà tôi xin đổi không lâu sau đó: "ich bin nicht mehr würdig") chọn tôi ngay từ đầu muốn biến tôi thành một "germaniste". Lẽ ra tôi đã trở thành một "disciple" (để mượn nhan đề một cuốn tiểu thuyết của Paul Bourget) và, không đẩy xa trí tưởng tượng đến mức nghĩ rằng trong danh sách cộng tác viên của tuteur để thực hiện bộ Kafka "mới" sẽ có tôi, tôi thử mường tượng (một cách sơ sài thôi, tất nhiên), mọi chuyện có thể khác đến như thế nào.

Nhưng tôi vẫn còn nhiều quyển sách bìa cũng có màu tương tự Die Rückkehr nhưng theo một tông khác hẳn, và là sản phẩm của nhà xuất bản Fischer, chúng đang đợi tôi:

Trong một cuốn hồi ký (có ởkia), Mario Vargas Llosa kể, ở tuổi năm mươi, hoặc cũng có thể hơn, bỗng Vargas Llosa muốn sang Đức sống, để học tiếng Đức cho đến đầu đến đũa, và gọi tiếng Đức là một "ngôn ngữ quỷ quái". Tôi còn quên mất chưa tìm hiểu, cuối cùng Vargas Llosa có thực hiện mong muốn đó hay không, và Vargas Llosa rồi có dùng được thứ tiếng quái quỷ ấy một cách trôi chảy hay không, nếu mà thế thật, thì "Sei der Tag gesegnet".

"Genug für heute" und "Man isst gut in dem Hause".



(NB. các trích dẫn đều lấy từ bản dịch cuốn sách Gide của Rilke)


(còn nữa)


nhân tiện: đã viết tiếp bài "Một lời từ biệt" (vẫn chưa xong đâu, thậm chí giờ mới bắt đầu vào phần gay cấn)




Rilke: Malte Laurids Brigge
Hölderlin-Novalis-Rilke
Thanh Tâm Tuyền và Rilke
Phạm Công Thiện và Rilke
Rilke, Benjamin và Gide
Mười bài cửa sổ của Rilke
Marina Tsvetaieva
Walter Benjamin về Marcel Proust