một Madame

(tiếp tục "arbre")

đã có một Princesse giờ lại "một Madame"

"tout ça, c'est l'amour, pas mon domaine; ça fait de l'effet, n'empêche"

(Verkhovenski jr. à von Lembke, Dostoïevski, Les Démons, tr. André Markowicz)

(ngại viết tiếp quá, thôi để sau, nhưng nói luôn đây là thư của Madame du Deffand gửi Horace Walpole, ai thích thì cứ tìm hiểu trước - tức là tiếp tục chủ đề những bức thư, correspondance, như đã ởkia hoặc ởkia)

(một trong những bình luận đáng nhớ nhất về những thư ấy là của nhân vật ởkia - cũng cần phải tiếp tục mới được, bỏ dở lâu quá)

Một Horace? vậy thì ta sẽ nghĩ ngay đến các nhân vật ởkia. Nhưng tôi cũng lại (bỗng) nhớ đến một Horace hoàn toàn khác, Horace McCoy (tôi biết, tôi biết, như thế này thì ấy quá, nhưng thôi kệ). Tôi không đọc nhiều McCoy lắm nhưng ít nhất vẫn nhớ được, một cuốn tiểu thuyết trong nhan đề có "horses", nhưng tuy vậy câu chuyện lại chủ yếu về một cuộc thi nhảy marathon (very stupid), rồi một cuốn khác nếu dịch ra thì nghe rất hay: Vải liệm thì không có túi. Cuốn này thì có bối cảnh là thế giới báo chí (tất nhiên, lại càng stupid hơn).

Tất nhiên Horace của Corneille thì hiển nhiên hơn: vở kịch ấy đã nhiều lần được dịch ra tiếng Việt (Corneille được hâm mộ ở Việt Nam hơn nhiều so với Racine, đó là nguyên tắc), trong đó có Vũ Đình Long (xem ởkia).

Nhưng (lại) tất nhiên Horace Walpole chẳng hề liên quan gì đến những Horace vừa nhắc: đây là tác giả một tiểu thuyết lâu đài, tên là The Castle of Otranto. Tiểu thuyết lâu đài, hoàn toàn có thể gọi văn chương gothic như vậy: ngay cả khi đó là một ngôi nhà chứ chẳng lâu đài gì cả, thì ngôi nhà ấy vẫn cứ được cấu trúc như một lâu đài kỳ bí. Văn chương gothic, vậy thì liên quan đến ởkia.

Những bức thư Madame du Deffand gửi Horace Walpole, chúng có phải là thư tình hay không? nếu là thư tình, thì đây là cả một cuộc tình thư kỳ khôi. Walpole chừng như lo lắng vì bị Madame du Deffand yêu, nhưng Madame du Deffand thì liên tục khẳng định, ấy là amitié, chứ không phải etc.

Khi họ bắt đầu viết thư cho nhau (chính thức năm 1766), thì Madame đã rất già, và bị mù - và đã ở rất xa, trong thời gian, passion từng có với một nhân vật vô cùng hiển hách: Voltaire (lại là những bức thư). Tất nhiên, ta biết đến những mối tình chênh lệch tuổi tác rất lớn, nhất là giữa một phụ nữ nhiều tuổi hơn rất nhiều - ởkia là một ví dụ. Nhưng ở đây quá khó xác định. Vả lại, chắc cũng không cần xác định cho lắm. Thêm nữa, sự thư từ giữa một phụ nữ Pháp và một gentleman Anh, dẫu thế nào thì cũng có các chênh lệch nhất định về ngôn ngữ.

(còn nữa)