bản dịch mới (nữa)

giờ thì đã có thể thấy rõ, đúng là tôi đạo văn chính tôi

(vẫn chưa hết)

Trong số những người tôi biết, Madame Lê Hồng Sâm là một trong những người rất hiếm (nếu không phải duy nhất - chắc là duy nhất thật) thực sự rành L'Éducation sentimentale.

Flaubert là nhà văn mà ta có thể gọi là irritant, nhà văn gây điên tiết. Paul Claudel nhất quyết không thể chịu nổi Flaubert. Và gây điên tiết hơn cả là Giáo dục tình cảm: không những từng câu trong đó khiến ta như sờ vào được sự vật lộn của Flaubert (Flaubert là một con gấu vật lộn với từng câu): một cuộc vật lộn không en filigrane như ở các truyện ngắn, không en vrac như trong Correspondance, mà en relief, nó còn là cuốn tiểu thuyết đẩy sự vớ vẩn đến mức toàn vẹn và hoàn hảo: như thế nào, như thế nào, Madame Arnoux có nghĩa gì, Frédéric Moreau đến cuối cùng hiểu ra kỷ niệm đẹp nhất trong đời mình là gì - và như thế nào? Rồi thì nghệ thuật, sự nghiệp - chưa kể cách mạng - dường như cũng tầm phào hết cả. (trong cuốn sách, Flaubert cũng để một nhân vật đá đểu Balzac)

Giáo dục tình cảm là một cái gì không thể chấp nhận nổi - vì nếu chấp nhận, thì chẳng gì còn có ý nghĩa nữa. Ở cuốn tiểu thuyết tuyệt đối đáng sợ ấy, thậm chí còn có thể nói rằng, đến cả sự sáng suốt cũng bị vượt qua nốt: để đến chỗ khác.

Những ai đọc Kafka không lớt phớt đều nhớ một giấc mơ mà Kafka kể lại, trong đó Kafka rơi vào một hoàn cảnh kinh khiếp, phải đọc một cuốn sách (và là "đọc" theo dạng chỉ tiếng Đức mới diễn đạt được trong duy nhất một động từ: vorlesen); cuốn sách ấy là Giáo dục tình cảm.

Vì từng có lúc cần nhìn kỹ vào Giáo dục tình cảm nên tôi đi kiếm bản dịch tiếng Anh thử xem sao. Tôi tìm được một bản dịch chắc hẳn được đọc nhiều hơn cả trong thế giới Anh-Mỹ, do một nhà xuất bản thuộc hàng lớn nhất thế giới in, lại là bản revised, và thấy ngay, chưa đầy mười dòng đầu tiên đã kha khá chỗ hiểu sai. Ngôn ngữ của nhân vật Croisset có thể như vậy. (để tôi tìm lại quyển sách tiếng Anh)

Một bản dịch như Giáo dục tình cảm thì phải chào mừng: cuối cùng thì cơn khô hạn những cuốn sách lớn (do các cơ sở xuất bản - đồng loạt - rơi vào trivia của bản đặc biệt, tri ân độc giả, etc. etc.) cũng le lói cơ may kết thúc.

Chapeau