Nhị Linh: [lsbcvn] Bùi Cẩm Chương

Tôi sẽ thú nhận ngay, tôi không biết gì về Bùi Cẩm Chương, "directeur" của tờ L'Ami de la jeunesse studieuse trong ảnh (đây là một tờ ra ba số mỗi tháng; tôi đã tìm được vài chỗ có người nhắc chuyện hồi trẻ, hoặc cũng có thể hồi nhỏ, họ từng là độc giả tờ báo của Bùi Cẩm Chương, và gọi nó là tờ Hiếu học; rất có khả năng tờ "Hiếu học" được nhắc đến chính là tờ L'Ami de la jeunesse studieuse này, chứ không phải Bùi Cẩm Chương còn ra một tờ báo tên là Hiếu học). Tôi cũng rất hy vọng sẽ tìm được thông tin về cuộc đời Bùi Cẩm Chương.

Tức là, bình thường, ta hay đi từ thông tin cuộc đời của ai đó rồi đi đến tờ báo mà người ấy là yếu nhân. Nhưng cũng có lúc ngược lại: từ một tờ báo (một phần của nó) mà thử hình dung cuộc đời của một ai đó. Xét cho cùng, tại sao lại không? Và cũng khó nói cách nào (hướng nào) dễ gây nhầm lẫn hơn, tạo nhiều lừa mị hơn.

Dưới đây là nội dung cơ bản của một số L'Ami de la jeunesse studieuse, lấy từ số 39, tháng Hai năm 1933:

Có một "pensionnat" AJS; quảng cáo trông như "Vi tính" nhưng chắc hẳn là "Vì tình".

"Premier degré": tờ tạp chí của Bùi Cẩm Chương được hình dung và tổ chức như nhiều "lớp học" cùng một lúc, theo các trình độ khác nhau:

Đây là "lớp" ("cấp") thứ hai:

Và "thứ ba":

Trên đây ta thấy tên "Phạm Xuân Độ", lúc này đang ở Nam Định: một giai đoạn, trí thức Việt Nam tập trung rất nhiều ở Nam Định (chẳng hạn Triều Đẩu Nguyễn Văn Phùng, tuy rằng Triều Đẩu không phải người Nam Định: cũng chính ở Nam Định nên Triều Đẩu sẽ quen biết Nguyễn Công Hoan và nhất là Đào Đăng Vỹ). Phạm Xuân Độ thuộc vào số những cộng tác viên quen thuộc của tờ Ami de la jeunesse studieuse, ở dưới ta sẽ còn thấy thêm một số nhân vật khác.

Kiểu dạy tiếng Pháp theo lối cho một "texte" rồi sau đó giải thích, ta sẽ thấy hết sức phổ biến ở Việt Nam, có vô số sách trình bày như vậy, cho mãi tới ít nhất thập niên 50.

Một bài thơ trong mục "Coin poétique" tức là "Góc thơ":