Lessing Laocoon

Lessing (không Doris)

Phải tính bằng (nhiều) trăm năm mới lại có một bản dịch Laocoon sang tiếng Pháp. Bản dịch cũ đã rất cổ xưa. Trong ảnh là ấn bản còn chưa đầy 10 năm tuổi. Nhưng điều gì làm cho một cuốn sách in từ tận thập niên 50, 60 của thế kỷ 18 vẫn còn được người ngày nay quan tâm (và đọc)? Nhất là khi đó lại còn là một cuốn sách dang dở - Lessing chưa viết xong nó; ấn bản tiếng Pháp lần này in vào các ghi chép chuẩn bị cho các phần tiếp theo.

Lời tựa của ấn bản nhắc đến hai người bạn của Lessing: Nicolai và nhất là Moses Mendelssohn (tôi sẽ sớm đến với Mendelssohn), và một số nhân vật khác (nhất là Goethe và Herder - những người trẻ tuổi bị Lessing thu hút). Nhưng đã hoàn toàn quên mất Heinrich Heine - chắc chắn đây là người đầu tiên nói cho người Pháp về Lessing.

Nếu trong đời Heine có một thần tượng, thì đó là ai? đó không phải là Kant, Hegel hay Schelling, mà đó là Lessing. Lessing và (nhất là) Laocoon tạo ra một trong những khoảnh khắc lớn nhất của cảm năng trong lịch sử Đức: trước hết là Baumgarten, mà Lessing nhắc đến ngay trong Laocoon (tôi sẽ sớm đến với Baumgarten) - và Winckelmann; chính một phần không nhỏ để phản đối cái nhìn vào nghệ thuật Hy Lạp của Winckelmann mà Lessing viết Laocoon. Rồi cần tính thêm Schiller, như thể là gạch nối vào Lãng mạn; ngay tiếp theo đó sẽ là Schlegel.

(a, tôi cần phải lục mấy Lessing khác: Nathan và Emilia Galotti; và cũng cần thu hồi Dramaturgie - đang ở đâu mất rồi ấy nhỉ)

Moses (Moïse) Mendelssohn (Moshe de Dassau) xuất hiện ngay trong cảnh đầu tiên của cuốn tiểu thuyết rất dày Gia đình Karnovski, của Israel Joshua Singer, người anh trai chết trẻ của Isaac Bashevis Singer: đó là nguồn cơn khiến David Karnovski quyết định bỏ Melnitz (ở "Đại Ba Lan") sang sống tại Berlin, và ở đó thì gia đình Karnovski sống không xa công trình tưởng niệm Mendelssohn. Không khác mấy so với Spinoza, các hassidim mỗi khi (bần cùng bất đắc dĩ) nhắc đến tên Moses Mendelssohn thì sẽ vội vã nói thêm, "cầu cho tên của ông ta bị xóa nhòa vĩnh viễn". Mendelssohn là một trong những người dịch Thánh Kinh; một người dịch Thánh Kinh khác, thuộc thời về sau: Martin Buber.

Lessing, trong Laocoon, tuy trông như là bình luận về bức tượng (quần thể tượng) Laocoon được tình cờ tìm ra vào đầu thế kỷ 16 và là đối tượng tranh luận cho nhiều người, nhưng thật ra Lessing muốn, với Laocoon, nói đến ranh giới (biên giới) của các nghệ thuật. Trong đó có sự tấn công vào ut pictura poesis (có thể coi là tương đương với "thi trung hữu họa, họa trung hữu thi" - mệnh đề của Tô Đông Pha phải không nhỉ?)

(còn nữa)

(tiếp tục:

"opus 1"

"abc p2"

"chrnq p2"

"Préliminaire-(c) Bodard và Greene")