Đổi làn đường

Bỗng đến khi, một cuốn tiểu thuyết của Bret Easton Ellis xuất hiện ở Việt Nam, cuốn thứ hai, tôi nhớ ra cũng chính tôi là người đưa BEE đến đây. Rồi sẽ sớm đến lúc tôi không còn có thể nhớ được đầy đủ cái danh sách những trường hợp tương tự thôi.

Cuốn vừa xuất hiện là dịch từ cuốn bên phải trong bức ảnh trên, cuốn đầu tiên, in cách đây đã nhiều năm, thì từ cuốn bên trái (phải chú ý kỹ thì mới thấy trên bìa, ở góc cao tay trái, có một cái xu chiêng).

Về cuốn sách ấy, thậm chí tôi còn viết một bài review. Đọc lại bài này bây giờ, dĩ nhiên tôi thấy hơi funny (nói chung cứ đọc lại những gì từng viết trước đây là tôi thấy không ít thì nhiều funny, đừng để ý), nhưng điều quan trọng là đối với tôi lúc này, văn chương của Bret Easton Ellis như thế nào?

Tôi không còn nghĩ BEE là một nhà văn lớn. Kể cả American Psycho tôi cũng không thấy là một tác phẩm văn chương quan trọng, dưới đây là bản gốc và bản dịch tiếng Pháp:

Nhưng tôi vẫn rất nhớ cái cảm giác mà Bret Easton Ellis miêu tả lúc còn trẻ, mở đầu cuốn sách đầu tiên, Less Than Zero: người ta rất sợ, khi lái xe ô tô, phải chuyển làn đường, tại Los Angeles. Và BEE vẫn có kiệt tác đáng kể, không phải American Psycho như nhiều người tưởng, mà là khoảng bốn mươi trang đầu tiên của cuốn sách dưới đây, Lunar Park:

Điều làm tôi sửng sốt hơn cả là ngày ấy, viết bài review về Less Than Zero, tôi nhắc ngay đến Montaigne, và trong bài viết đó, Montaigne thật ra mới là nhân vật chính.

Đúng thế, người mà tôi quan tâm là Montaigne:

Tôi rất thích ấn bản ba tập trên đây, trước hết vì nó giúp tôi đỡ phải đau đầu với tiếng Pháp cổ, nhưng cũng vì có ba lời giới thiệu: giữa ba người, Gide, Thibaudet và Merleau-Ponty, ai viết về Montaigne hay nhất? Tôi thấy câu trả lời hiển nhiên là Maurice Merleau-Ponty.

(nhân tiện, vì đang nhắc đến Albert Thibaudet: tôi có thể nói rằng, cho đến nay, mọi thứ gì từng được nói tại Việt Nam liên quan đến Thibaudet đều không thể tin được; cùng lâm vào tình trạng này là một dãy: Taine, Renan, Brunetière, đấy là mới chỉ nêu lên vài ví dụ)

Nhưng ngoài Gide, Thibaudet và Merleau-Ponty (con người vĩ đại của thế hệ ấy không phải Sartre, mà là Merleau-Ponty), xung quanh Montaigne, tôi nghĩ cao thủ nhất chính là Claude Lévi-Strauss, người bạn thời trẻ của Merleau-Ponty. Trong khi gần như mọi tác giả đều dễ dãi nói rằng việc Christophe Colomb tìm ra châu Mỹ đã gây ra một tác động mạnh mẽ đến dư luận châu Âu thời ấy, Lévi-Strauss đã chứng minh rằng vào thời đó, chẳng mấy ai thèm quan tâm, Montaigne chính là một trong những người hiếm hoi thực sự có quan tâm, thậm chí còn từng gặp một người Anhđiêng tại Rouen khi người này được đưa đến Pháp.

Montaigne cũng là nhân vật tối quan trọng nếu muốn hiểu Thomas Bernhard và, tất nhiên, Marcel Proust.

Một tác phẩm rất nổi tiếng của Montaigne dịch ra tiếng Anh:

Một cuốn sách gần đây, best-seller của Pháp, tác giả là Antoine Compagnon, Một mùa hè với Montaigne: