1Q84, tập 3

Trong tập ba của 1Q84 kết cấu sóng đôi đã bị phá vỡ, lần đầu tiên Haruki Murakami áp dụng một mô hình "ba giọng", ngoài Aomame và Tengo, nhân vật "phản diện" Ushikawa trở thành một giọng riêng. Tức là một chương về Aomame thì đến một chương về Tengo rồi một chương về Ushikawa. Như thế này có lẽ là khôn ngoan, vì nếu sau hai tập (rất dài) rồi mà vẫn áp lại nguyên xi những gì đã cũ, có khả năng chẳng mấy ai đọc nốt cho hết vì đã quá nhàm chán :p

(nhắc vở kẻo nhiều người lâu rồi đã quên mất: Ushikawa là một thằng cha rất xấu xí, dị dạng, lại rất xấu tính, được giáo phái của "Lãnh Tụ" thuê để điều tra về Tengo và Aomame trước đây, giờ vẫn tiếp tục điều tra, nhưng lúc này, ở tập ba, Aomame đã trở thành một nghi phạm, bị giáo phái ngờ là đã giết Lãnh Tụ; chính trong một chương về Ushikawa chứ không phải chương về hai nhân vật chính kia, đã xuất hiện hình ảnh Gregor Samsa, có vẻ đang rất ám ảnh đầu óc Haruki Murakami: xem thêm truyện "Samsa yêu" ở đường link phía dưới)

1Q84: Tiếp tục

1Q84 tập một, theo miệng lưỡi của một số con người tinh tế, cần mang biệt danh “Tinh hoàn truyện”. Tập hai này, tôi đặt tên luôn, để cho mấy con người tinh tế kia nghỉ việc ngay từ đầu :p Nó có bí danh “Giao hợp truyện” hehe.

Haruki Murakami: 1Q84

Sức khỏe của tinh thần

Haruki Murakami, đó là một dòng chảy văn chương dồi dào, của tiểu thuyết nối tiếp tiểu thuyết, trong đó có những bộ đồ sộ hơn hẳn những cuốn khác, giống như các cột mốc đáng ghi nhớ trong cuộc đời sáng tạo của nhà văn người Nhật Bản: Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới (1985), Biên niên ký chim vặn dây cót (1995) và Kafka bên bờ biển (2002). Và Murakami thực là người không tự biết hài lòng với những gì đã có: bộ 1Q84 dày đến nghìn trang sách nhanh chóng trở thành một cơn chấn động lớn trong khung cảnh văn học thế giới mấy năm vừa rồi; xét về dung lượng, bộ sách này vượt xa mọi tác phẩm trước đây của ông.

Một năm sách vở

báo Tết :d

Lại thêm một lần nữa, khi năm sắp kết thúc, giới xuất bản có cảm giác u ám vì những khó khăn gặp phải, còn độc giả thì thở dài vì hình như trong năm, tình hình vẫn là sách in ra thì nhiều nhưng đại đa số là sách dán mác best-seller.

Khó khăn chung thì vẫn muôn thuở: kinh tế khủng hoảng, cạnh tranh khốc liệt, sách lậu hiện ra ở mọi ngõ ngách, thêm cả một điều mới mẻ bắt đầu xuất hiện sau chừng dăm bảy năm ngành xuất bản thực sự đi theo một hướng mới: có vẻ như số lượng sách in ra đã đạt tới mức bão hòa, độc giả thể hiện một sự thờ ơ nhất định với cả những mảng sách theo truyền thống rất được quan tâm.

Như một “triệu chứng”, ngay đầu năm 2011 cuốn tiểu thuyết những ngã tư và những ngọn đèn (Trần Dần) được in ra, số phận tác phẩm của nhà thơ tự nhận mình “được cái hoạn nạn” này như thể tương ứng với một năm nhiều sự kiện mang tính chất hoạn nạn của ngành xuất bản, cũng như vẽ ra những ngã tư vô hình cho các hướng đi của sách vở.

(ghi chép biên tập) nhà biên tập Komatsu

Mấy đoạn trích từ 1Q84 (chương 2 và chương 14: chương lẻ kể chuyện Aomame, chương chẵn kể chuyện Tengo) về nhà biên tập Komatsu, theo bản tiếng Pháp của Hélène Morita, NXB Belfond. Bản tiếng Pháp có kha khá chữ "i" bị viết thành kiểu Thổ Nhĩ Kỳ, tức là không có dấu chấm :p

Ở Komatsu, con người ấy, có cái gì đó không thể thăm dò. Rất khó căn cứ vào biểu hiện hay những chuyển điệu trong giọng nói của ông để đoán xem ông nghĩ gì, hay cảm thấy gì. Và bản thân ông dường như cũng có chút khoái cảm trong việc phủ lên người khác một tấm màn khói. Dù thế nào đi nữa thì trí óc ông cũng thật sắc bén. Ông thuộc loại người đưa ra các đánh giá mà không buồn để ý tới ý kiến người khác, chỉ theo logic riêng của ông. Mặt khác, mặc dù không phơi bày một cách vô ích, ông đã đọc rất nhiều sách và sở hữu những hiểu biết chính xác về nhiều lĩnh vực đa dạng. Đó không chỉ là vấn đề hiểu biết, bởi ông đoán định người khác theo trực giác và cũng có cảm nhận tốt về các tác phẩm. Ông mang trong mình không ít định kiến ở địa hạt này nhưng, với ông, định kiến cũng thuộc về những yếu tố cốt tử của sự thật.

Vốn bản tính kiệm lời, ông ghét phải thanh minh lòng vòng về mọi chuyện nhưng, nếu cần, ông có khả năng trình bày ý kiến của mình đầy tinh tế và logic. Khi thấy cần phải làm, thậm chí ông còn có thể tỏ ra vô cùng gay gắt. Ông nhắm trúng điểm yếu của người đối thoại và, trong nháy mắt, xuyên thủng người đó bằng vài từ. Ông là người thiên vị hết mức, và số tác phẩm hay cá nhân người mà ông không chịu đựng nổi lớn hơn nhiều so với số còn lại. Bởi vậy, rất tự nhiên, số người không có chút thiện cảm nào với ông lớn hơn vô cùng nhiều so với số còn lại. Nhưng đó lại chính là điều ông tìm kiếm. Theo những gì Tengo thấy, Komatsu thích được cô độc và khá sung sướng vì bị người khác giữ khoảng cách - thậm chí là bị ghét thậm tệ. Ông sẵn sàng rao giảng rằng sự tế nhị của trí óc không sinh ra từ một môi trường dễ chịu.

[…]

Tengo đã bắt đầu có quan hệ với Komatsu từ khá lâu. Anh đã có đủ thời gian khám phá khuôn mặt ngoài xã hội, cũng như cái phần trong bóng tối của người đàn ông này. Trong giới của mình, Komatsu tiến hành công việc một cách đơn độc, như thể chỉ sống tùy hứng. Nhiều người bị cái vẻ ngoài này đánh lừa. Nhưng nếu quan sát ông thật chăm chú, trong óc lúc nào cũng hình dung đầy đủ hoàn cảnh, thì người ta sẽ hiểu rằng các hành động của ông tuân theo những kế hoạch vô cùng tỉ mỉ. Nói như trong shogi, môn cờ Nhật, có thể cho rằng ông chuẩn bị những đòn tấn công và phản công từ trước. Chắc hẳn là thích các mưu mẹo bất ngờ, nhưng ông cũng biết cách vạch một đường biên mà ông rất cẩn thận để không vượt qua. Nhưng người ta cũng có thể đánh giá ông khá nhạy cảm và phần lớn lối hành xử kiểu thành phần bất hảo của ông chỉ là một trò hài kịch ngoài bề mặt mà thôi.

Rất thận trọng, ông tự tạo ra nhiều sự bảo hiểm cho mình. Chẳng hạn, hằng tuần ông viết một mục thời luận văn chương trên một tờ báo buổi tối, nơi ông khen ngợi hoặc chê bôi các nhà văn. Những phê phán của ông có thể rất dữ dội. Sự tàn độc là dấu ấn riêng của ông. Mục thời luận ấy chắc chắn không ký tên, nhưng ở giới văn chương mọi người đều biết ai là tác giả. Dĩ nhiên, không một ai thích bị lên thớt trên một tờ báo. Vậy nên các tác giả hết sức để ý sao không bị hở lưng trước Komatsu. Nếu ông nhờ họ viết một bài cho tờ tạp chí của ông, họ sẽ tìm cách để không từ chối ông. Hoặc giả họ nhận lời ít nhất một lần. Bởi họ không biết ông có khả năng viết gì về họ trong mục thời luận của ông.

(ghi chép biên tập) Nhà biên tập trong 1Q84

1Q84 có một nhân vật vô cùng hấp dẫn, Komatsu, một nhà biên tập, một người điển hình của mẫu nhà biên tập: ngạo đời, bất chấp nhiều thứ, sẵn sàng tạo dựng các fiasco văn chương, một khi mà đã máu :d Nhưng đặc biệt Komatsu có một năng lực tiên quyết của một nhà biên tập: ngửi một cái là biết văn hay văn dở, có đáng "đầu tư" hay không. Nhân vật này làm tôi nhớ đến nhân vật nhà biên tập của Dublinesca (Enrique Vila-Matas), rồi nhân vật Bubis người in sách cho Archimboldi ở Hamburg, trong 2666.

Nếu quả thực nhà văn chỉ có một câu chuyện rồi cứ kể đi kể lại mãi (ai nói thế nhỉ, Faulkner à, hay Nabokov?) thì cho đến 1Q84, cái câu chuyện mà Haruki Murakami kể đi kể lại mãi là câu chuyện về hai thế giới song song: ta sống ở thế giới này nhưng còn tồn tại một thế giới khác nữa. Đã là như vậy từ mấy bộ tiểu thuyết lớn nhất của Murakami: Biên niên ký chim vặn dây cót, Kafka bên bờ biển, Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới.

Cấu trúc truyện chia làm đôi, một chương kể chuyện này rồi chương kế tiếp kể chuyện khác cũng cho thấy điều đó.

Và những fantasy của Murakami mới thực là đặc trưng cho phong cách của ông. Các tiểu thuyết "hiện thực chủ nghĩa" như Rừng Nauy hay Phía Nam biên giới phía Tây mặt trời như thể là những lúc Murakami "xả hơi", đồng thời kiếm thêm độc giả :p bởi một tác giả theo khuynh hướng fantasy có vẻ sẽ có thể tìm được nhiều độc giả hơn nếu đột nhiên chuyển tông sang kiểu "hiện thực".

Tuy nhiên, trong 1Q84, mặc dù nó rất dài, tôi cảm thấy sức mạnh văn chương của Murakami bị giảm sút, nhất là trong lựa chọn (mà tôi cho là) dễ dãi ở chỗ để miêu tả thế giới song song, Murakami đã lấy ngay hình mẫu về một cộng đồng kiểu utopia.

Vụ fiasco trong giới xuất bản mà 1Q84 kể đại khái là có một cuộc thi nhà văn trẻ, một bản thảo được gửi tới, Tengo, một trong hai nhân vật chính của truyện (nhân vật chính thứ hai là Aomame, "ao" là "thanh", xanh, còn "mame" là đậu, cái tên này với người Nhật nghe rất buồn cười :p), đọc nó, thấy nó quá mức đặc biệt, có cái gì đó, và ý kiến này đã khiến Komatsu cũng đọc, rồi quyết định một vài biện pháp "can thiệp", vì nếu để nguyên thì bản thảo này mắc quá nhiều lỗi sơ đẳng, từ đó mà mở ra thế giới Little People.

(hehe bận việc rồi, để viết tiếp sau)

Cuối cùng cũng tìm được quyển này :p