Mất tinh thần

(tiếp tục:

+ một từ, một đường

+ khác một tị

+ sờ vào là)

Tinh thần thuộc vào số những thứ có đặc tính: chính cái lúc tưởng là dồi dào nhất thì đã không còn, thậm chí đã mất đi, bị tiêu biến từ lúc nào không hay. (chính khi trông như thế thì lại là) (một mất khác)

Trần Hoàng Bách

- mái buồn nghe sấu rụng

Xuất bản Việt Nam: thời gian tới

Xuất bản của Việt Nam đang đi qua một giai đoạn vô cùng tinh tế. Theo ngôn ngữ "thông thường", một "giai đoạn bản lề". Nhưng đúng hơn: đang ở những bước chân cực kỳ nhạy cảm (lại thêm một từ, "nhạy cảm", rất là biệt ngữ chứa đầy sự trượt nghĩa).

Trần Bạch Lan và tôi

những ngày ngay trước khi năm 2015 kết thúc, đột nhiên tôi nhận được tin, giải thưởng Tiki Books Awards 2015 tìm dịch giả Trần Bạch Lan để trao giải cho cuốn tiểu thuyết Ở quán cà phê của tuổi trẻ lạc lối, đã lọt vào top những cuốn sách nước ngoài được độc giả yêu mến nhất trong năm

Đà Linh Nguyễn Đức Hùng

Ở trong ngành xuất bản Việt Nam rất lâu năm và có một vị thế đặc biệt, anh Đà Linh Nguyễn Đức Hùng liên quan đến nhiều quyển sách, liên quan đến không ít bước thăng trầm của ngành xuất bản nói chung.

Anh lại là một con người mạnh mẽ, sự mạnh mẽ mà ngay một người không có quá nhiều tiếp xúc với anh như tôi cũng nhận thấy. Tôi gặp anh Nguyễn Đức Hùng lần đầu tiên cách đây gần chục năm, có một lần cuối 2006-đầu 2007 ngồi ăn đêm với anh ở chợ Hàng Da, còn những lần gặp khác chủ yếu đều có đông người, ít "riêng tư" hơn nhiều. Góc Hàng Da-Đường Thành có lẽ là một nơi mà anh Nguyễn Đức Hùng gắn bó ở đất Hà Nội. Tuy không thực sự gần gũi, nhưng tôi cũng có thể biết anh là một người mạnh mẽ, và rất khôn ngoan. Anh cũng gặp nhiều, rất nhiều sóng gió, nhất là ở những thời điểm không yên tĩnh của ngành xuất bản Việt Nam.

múc hay không múc :p

có những lúc viết ngắn khó thật, hehe, đây là text bìa cho Other Colors

Orhan Pamuk tiểu thuyết gia đã rất thành công với Tên tôi là Đỏ, Pháo đài trắng hay Cuốn sách đen, nhưng vì là một nhà văn rất tham vọng, “phổ màu” của ông còn muốn bao trùm rộng lớn hơn nữa, lên chính trị, hội họa cổ điển, những tản văn ngắn, và lên sự đọc.

Những màu khác minh chứng cho tham vọng văn chương Orhan Pamuk. Cuốn sách là sự nối dài đầy ngoạn mục, những “ngoại truyện” bổ sung cho các tiểu thuyết của ông, những thêm thắt về cảm giác vốn đã huy hoàng trong cuốn hồi ký tuyệt vời Istanbul, và nhất là ở đây, ta được chứng kiến Pamuk trong tư cách một người đọc cự phách; người đọc ấy hào phóng dẫn dắt ta đến với thế giới những tác giả mà ông sùng mộ nhiều chục năm nay: Camus, Flaubert, Dostoyevsky, Nabokov… những thế giới của sự đọc ấy mở rộng nhiều lần đường biên giới của sự viết ký tên Pamuk.

Beigbeder cầu cứu

đoạn đầu tiểu thuyết Cứu với, xin tha thứ, sắp in tại Việt Nam; nó là một trong những tiểu thuyết "thuần chất" nhất của Frédéric Beigbeder, cũng là một lời "bộc bạch" (nhưng là bộc bạch hư cấu) thêm vào trào lưu những lời bộc bạch nổi tiếng gần đây, của Jean-Jacques Rousseau, của Márai Sándor

đoạn kết của một cảm thức :p

Lần đầu tiên hé lộ đôi chút nhiều về công việc bếp núc của xuất bản sách tại Việt Nam :p

Cuốn tiểu thuyết The Sense of an Ending đoạt giải Man Booker năm 2011. Cái giải thưởng này là cớ tuyệt vời để đưa một tác phẩm của Julian Barnes đến Việt Nam; giả sử như không có nó, sẽ rất khó justify cho lựa chọn Julian Barnes, mặc dù với riêng tôi, Barnes thuộc vào chừng ba hay bốn nhà văn lớn nhất của nước Anh từ khoảng hai mươi năm nay. Nhất là khi rất hiếm giải Man Booker nào mỏng đến thế :p

Nhưng mỏng không phải dễ xơi :p

Tháng Ba có bản dịch hoàn chỉnh.

Trong tháng Bảy là cuộc tranh luận "tay bo" :p để đi đến một nhan đề tiếng Việt: Đoạn kết đã thấy. Với bản thân tôi, cái tên này là ổn.

Lolita lên bệ phóng

lời cảm ơn của tôi: dịch giả Dương Tường, vì đã đi đến cùng một dự án khó khăn, vì đã có một bản dịch tuyệt vời, các cộng sự (anh Trần Tiễn Cao Đăng, các nhân viên chế bản bị tôi hành hạ luôn luôn), những người quan tâm, chỉ bảo, những người kiên nhẫn chờ đợi; lời xin lỗi của tôi: anh T. vì đã không dùng được lời bạt cho bản tiếng Việt lần này (cuốn sách tiếng Việt sẽ ở mức độ tối giản về các paratext), cùng các dự án khác bị chậm lại hoặc đơn giản là dừng luôn :p

trong sách, dịch giả Dương Tường đã chú thích rất kỹ lưỡng; bản thân tôi thấy nếu muốn vẫn có thể thêm vào một số chỗ nữa, chẳng hạn chỗ ám chỉ đến Victor Hugo, chỗ ám chỉ đến Shakespeare vân vân và vân vân, nhưng nghĩ đi nghĩ lại thì để chừa lại các khoảng trống có khi lại tốt hơn

-----------

(ghi chép biên tập) Beigbeder làm tình

- về các cô gái theo khuynh hướng cộng sản (chính xác thì là những người tham gia fête de l'Huma - cái này thì các trí thức cánh tả Việt kiều biết rõ lắm :p): "Họ thường mang tên Michèle hoặc Cécile, đi giày basket (...) không hề nhõng nhẽo trong đêm làm tình đầu tiên, với điều kiện đừng nói quá xấu về Fidel Castro trước mặt họ."

- "Sao lúc làm tình mà không đeo bao cao su lại dễ chịu như vậy? Đó là bởi ta có thể gặp phải hai nguy cơ chính yếu: mang lại sự sống và cận kề cái chết."

- "Trốn chạy, luôn luôn, và bỏ chạy không mệt mỏi. Và rồi, một ngày kia, dừng lại nhìn thẳng vào mắt ai đó và nói với họ: em thực sự chính là người anh cần. Và tin chắc như thế. Hẳn sẽ đẹp biết bao, nếu ta không phá lên cười, nếu ta không lo sợ đôi chút, và nếu ta chấp nhận rủi ro, làm những chuyện nực cười, như tặng hoa vào một ngày không phải ngày 14 tháng Hai hoặc làm tình không trong tình trạng say xỉn."

(ghi chép biên tập) Alice Munro, first time

In sách, gặp những trường hợp như thế này là sung sướng nhất, là khoái cảm của nghề nghiệp :p (Roland Barthes nói đến khoái cảm văn bản, le plaisir du texte, thì cũng có khoái cảm đọc trước hehe). Trường hợp này cụ thể là: những nhà văn không đặc biệt nổi tiếng, không phải nói đến tên một cái là độc giả văn học thông thường thích tìm hiểu biết ngay được là như thế nào, nhưng lại là những nhà văn đặc biệt giỏi, những người viết ra những thứ kinh dị huy hoàng.

Tập truyện ngắn Runaway của Alice Munro có một truyện theo lối suy tư về Shakespeare và bi kịch vô cùng cao thủ, không thể tưởng tượng nổi.

Tại sao người ta có thể viết được truyện ngắn đến mức như thế? Điều này chẳng hiểu nổi. Tôi đã rất cố gắng đọc thật kỹ Con thuyền của Nam Lê, và không thấy nổi tại sao nó lại được "highly acclaimed" như thế. Đó không phải là tài năng, đó là sự khéo léo, sự khôn ngoan trong chọn lựa. Điều đó tôi cũng thấy ở những người như Dao Strom, Monique Truong hay Lê Thị Diễm Thúy. Điều gì làm cho cũng những người qua Iowa như Yiyun Li viết được như thế, mà Nam Lê không được như thế?

Chịu, trong khi chờ đợi thì đọc Alice Munro :p

(ghi chép biên tập) Beigbeder làm toán

Trên hành tinh này có 6 tỉ người, trong đó 3,5 tỉ là nữ. Giả sử cứ 1.000 nữ có một nàng cực ngon (một giả sử rất là bi quan) thì trên Trái đất sẽ có 3.500.000 phụ nữ tuyệt hảo, đứng trước họ bất kỳ tay dị giới tính dục nào cũng không chần chừ hiến dâng đời mình. Trong số 3,5 triệu sinh thể này, chừng một trăm là ngôi sao điện ảnh, chừng một trăm khác là siêu mẫu, vậy là chúng ta còn lại 3.499.800 mỹ nhân nghiêng nước nghiêng thành không ai biết đến. Để ngủ được với tất cả họ, tôi đã tính là sẽ phải làm tình mười lần mỗi ngày trong vòng một nghìn năm. Nếu đem con số này chia cho 2,5 tỉ gã đàn ông đói tình không mệt mỏi thèm khát một tuyệt sắc giai nhân, cơ may thỏa mãn tình dục sẽ là 3.499.800 chia cho 2.500.000.000 = chưa tới một phần nghìn. Xét về mặt toán học, 999 trên 1.000 con đực trên thế giới bị nền độc tài sắc đẹp xử phũ: không phải tự dưng mà người ta đi gọi những người phụ nữ ấy là "đại bác" [canon] hay "quả bom" [bombe].

(Kẻ ích kỷ lãng mạn, hay Kẻ lãng mạn ích kỷ, 2005)

(ghi chép biên tập) nhà biên tập Komatsu

Mấy đoạn trích từ 1Q84 (chương 2 và chương 14: chương lẻ kể chuyện Aomame, chương chẵn kể chuyện Tengo) về nhà biên tập Komatsu, theo bản tiếng Pháp của Hélène Morita, NXB Belfond. Bản tiếng Pháp có kha khá chữ "i" bị viết thành kiểu Thổ Nhĩ Kỳ, tức là không có dấu chấm :p

Ở Komatsu, con người ấy, có cái gì đó không thể thăm dò. Rất khó căn cứ vào biểu hiện hay những chuyển điệu trong giọng nói của ông để đoán xem ông nghĩ gì, hay cảm thấy gì. Và bản thân ông dường như cũng có chút khoái cảm trong việc phủ lên người khác một tấm màn khói. Dù thế nào đi nữa thì trí óc ông cũng thật sắc bén. Ông thuộc loại người đưa ra các đánh giá mà không buồn để ý tới ý kiến người khác, chỉ theo logic riêng của ông. Mặt khác, mặc dù không phơi bày một cách vô ích, ông đã đọc rất nhiều sách và sở hữu những hiểu biết chính xác về nhiều lĩnh vực đa dạng. Đó không chỉ là vấn đề hiểu biết, bởi ông đoán định người khác theo trực giác và cũng có cảm nhận tốt về các tác phẩm. Ông mang trong mình không ít định kiến ở địa hạt này nhưng, với ông, định kiến cũng thuộc về những yếu tố cốt tử của sự thật.

Vốn bản tính kiệm lời, ông ghét phải thanh minh lòng vòng về mọi chuyện nhưng, nếu cần, ông có khả năng trình bày ý kiến của mình đầy tinh tế và logic. Khi thấy cần phải làm, thậm chí ông còn có thể tỏ ra vô cùng gay gắt. Ông nhắm trúng điểm yếu của người đối thoại và, trong nháy mắt, xuyên thủng người đó bằng vài từ. Ông là người thiên vị hết mức, và số tác phẩm hay cá nhân người mà ông không chịu đựng nổi lớn hơn nhiều so với số còn lại. Bởi vậy, rất tự nhiên, số người không có chút thiện cảm nào với ông lớn hơn vô cùng nhiều so với số còn lại. Nhưng đó lại chính là điều ông tìm kiếm. Theo những gì Tengo thấy, Komatsu thích được cô độc và khá sung sướng vì bị người khác giữ khoảng cách - thậm chí là bị ghét thậm tệ. Ông sẵn sàng rao giảng rằng sự tế nhị của trí óc không sinh ra từ một môi trường dễ chịu.

[…]

Tengo đã bắt đầu có quan hệ với Komatsu từ khá lâu. Anh đã có đủ thời gian khám phá khuôn mặt ngoài xã hội, cũng như cái phần trong bóng tối của người đàn ông này. Trong giới của mình, Komatsu tiến hành công việc một cách đơn độc, như thể chỉ sống tùy hứng. Nhiều người bị cái vẻ ngoài này đánh lừa. Nhưng nếu quan sát ông thật chăm chú, trong óc lúc nào cũng hình dung đầy đủ hoàn cảnh, thì người ta sẽ hiểu rằng các hành động của ông tuân theo những kế hoạch vô cùng tỉ mỉ. Nói như trong shogi, môn cờ Nhật, có thể cho rằng ông chuẩn bị những đòn tấn công và phản công từ trước. Chắc hẳn là thích các mưu mẹo bất ngờ, nhưng ông cũng biết cách vạch một đường biên mà ông rất cẩn thận để không vượt qua. Nhưng người ta cũng có thể đánh giá ông khá nhạy cảm và phần lớn lối hành xử kiểu thành phần bất hảo của ông chỉ là một trò hài kịch ngoài bề mặt mà thôi.

Rất thận trọng, ông tự tạo ra nhiều sự bảo hiểm cho mình. Chẳng hạn, hằng tuần ông viết một mục thời luận văn chương trên một tờ báo buổi tối, nơi ông khen ngợi hoặc chê bôi các nhà văn. Những phê phán của ông có thể rất dữ dội. Sự tàn độc là dấu ấn riêng của ông. Mục thời luận ấy chắc chắn không ký tên, nhưng ở giới văn chương mọi người đều biết ai là tác giả. Dĩ nhiên, không một ai thích bị lên thớt trên một tờ báo. Vậy nên các tác giả hết sức để ý sao không bị hở lưng trước Komatsu. Nếu ông nhờ họ viết một bài cho tờ tạp chí của ông, họ sẽ tìm cách để không từ chối ông. Hoặc giả họ nhận lời ít nhất một lần. Bởi họ không biết ông có khả năng viết gì về họ trong mục thời luận của ông.

(ghi chép biên tập) Nhà biên tập trong 1Q84

1Q84 có một nhân vật vô cùng hấp dẫn, Komatsu, một nhà biên tập, một người điển hình của mẫu nhà biên tập: ngạo đời, bất chấp nhiều thứ, sẵn sàng tạo dựng các fiasco văn chương, một khi mà đã máu :d Nhưng đặc biệt Komatsu có một năng lực tiên quyết của một nhà biên tập: ngửi một cái là biết văn hay văn dở, có đáng "đầu tư" hay không. Nhân vật này làm tôi nhớ đến nhân vật nhà biên tập của Dublinesca (Enrique Vila-Matas), rồi nhân vật Bubis người in sách cho Archimboldi ở Hamburg, trong 2666.

Nếu quả thực nhà văn chỉ có một câu chuyện rồi cứ kể đi kể lại mãi (ai nói thế nhỉ, Faulkner à, hay Nabokov?) thì cho đến 1Q84, cái câu chuyện mà Haruki Murakami kể đi kể lại mãi là câu chuyện về hai thế giới song song: ta sống ở thế giới này nhưng còn tồn tại một thế giới khác nữa. Đã là như vậy từ mấy bộ tiểu thuyết lớn nhất của Murakami: Biên niên ký chim vặn dây cót, Kafka bên bờ biển, Xứ sở diệu kỳ tàn bạo và chốn tận cùng thế giới.

Cấu trúc truyện chia làm đôi, một chương kể chuyện này rồi chương kế tiếp kể chuyện khác cũng cho thấy điều đó.

Và những fantasy của Murakami mới thực là đặc trưng cho phong cách của ông. Các tiểu thuyết "hiện thực chủ nghĩa" như Rừng Nauy hay Phía Nam biên giới phía Tây mặt trời như thể là những lúc Murakami "xả hơi", đồng thời kiếm thêm độc giả :p bởi một tác giả theo khuynh hướng fantasy có vẻ sẽ có thể tìm được nhiều độc giả hơn nếu đột nhiên chuyển tông sang kiểu "hiện thực".

Tuy nhiên, trong 1Q84, mặc dù nó rất dài, tôi cảm thấy sức mạnh văn chương của Murakami bị giảm sút, nhất là trong lựa chọn (mà tôi cho là) dễ dãi ở chỗ để miêu tả thế giới song song, Murakami đã lấy ngay hình mẫu về một cộng đồng kiểu utopia.

Vụ fiasco trong giới xuất bản mà 1Q84 kể đại khái là có một cuộc thi nhà văn trẻ, một bản thảo được gửi tới, Tengo, một trong hai nhân vật chính của truyện (nhân vật chính thứ hai là Aomame, "ao" là "thanh", xanh, còn "mame" là đậu, cái tên này với người Nhật nghe rất buồn cười :p), đọc nó, thấy nó quá mức đặc biệt, có cái gì đó, và ý kiến này đã khiến Komatsu cũng đọc, rồi quyết định một vài biện pháp "can thiệp", vì nếu để nguyên thì bản thảo này mắc quá nhiều lỗi sơ đẳng, từ đó mà mở ra thế giới Little People.

(hehe bận việc rồi, để viết tiếp sau)

Cuối cùng cũng tìm được quyển này :p

Hai chữ "truyền bá"

Quyết định ngày 1 tháng Mười một của Sở Thông tin và Truyền thông TP Hồ Chí Minh do bà Trần Thị Ngọc Hương, Chánh Thanh tra Sở, ký liên quan đến tập truyện ngắn Ở lưng chừng nhìn xuống đám đông của nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên (Phương Nam & NXB Hội Nhà văn 2011, in xong và nộp lưu chiểu quý II năm 2011) gây sửng sốt vì nhiều lẽ.

Thứ nhất là mức độ quyết liệt, có thể nói là cứng rắn của nó. Điều này là hiếm thấy trong các vụ việc liên quan tới thu hồi ấn bản phẩm xưa nay. Cách làm ta thường chứng kiến là các quyết định xử lý quy sai phạm về quy trình xuất bản, chẳng hạn tên sách in ra khác với tên sách khi đăng ký, người ký duyệt bản thảo không đủ thẩm quyền, không nộp lưu chiểu hoặc nộp lưu chiểu muộn… mặc dù lý do chính yếu của động thái từ phía cơ quan quản lý có thể là khác. Ở lưng chừng nhìn xuống đám đông nhận quyết định thu hồi với những lý do rất cụ thể, đi thẳng vào nội dung sách: “truyền bá lối sống dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam”.

Điều gây sửng sốt thứ hai là hành động cương quyết này (cương quyết đến nỗi nhấn mạnh rằng “Việc khiếu nại [từ phía công ty liên kết xuất bản cuốn sách, tức Phương Nam] không làm đình chỉ việc thi hành quyết định xử phạt”) được đưa ra rất muộn. Cuốn sách được in và nộp lưu chiểu vào quý II năm 2011, còn quyết định trên đây lại được đưa ra vào giữa quý IV năm 2011. Theo tôi, quyết định này đi ngược lại tinh thần của Luật Xuất bản 2004, được sửa đổi, bổ sung vào tháng Sáu 2008 và bắt đầu có hiệu lực từ 1/1/2009, bởi trong luật, điều 27 và 28 đã quy định rõ về “Nộp xuất bản phẩm lưu chiểu và nộp xuất bản phẩm cho Thư viện Quốc gia Việt Nam” và “Đọc xuất bản phẩm lưu chiểu”, trong đó Điểm a Khoản 1 Điều 27 nói tới thời hạn “mười ngày” của việc nộp lưu chiểu; sang đến Khoản 1 Điều 28 thì rất rõ ràng: “Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức đọc xuất bản phẩm lưu chiểu”. Trong thực tiễn, những cuốn sách sau mười ngày mà không có thông báo gì thì coi như là được lưu hành bình thường. Vậy mà Sở Thông tin và Truyền thông đợi đến gần sáu tháng mới ra quyết định thu hồi một cuốn sách. Có cảm giác sự cương quyết của Sở xuất phát một phần từ việc họ đã không hoàn thành trách nhiệm theo luật định. Hành động này cũng cho thấy cơ quan quản lý không mấy coi trọng thẩm quyền chuyên môn của Nhà xuất bản Hội Nhà văn, nơi xuất bản và cấp phép xuất bản cho rất nhiều tác phẩm văn học.

Tiếp theo, căn cứ pháp luật của Sở là như sau: “vi phạm khoản 2, điều 10 Luật xuất bản; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật xuất bản”. Quyết định của Sở trích từ toàn văn Khoản 2, Điều 10 (“Những hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản”) của luật: “Tuyên truyền, kích động chiến tranh xâm lược, gây hận thù giữa các dân tộc và nhân dân các nước; kích động bạo lực; truyền bá tư tưởng phản động, lối sống dâm ô, đồi trụy, hành vi tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong mỹ tục”.

Đến đây ta sẽ thấy nảy sinh điều gây sửng sốt lớn nhất của quyết định nói trên. Để nói tới “dâm ô”, “trụy lạc”, theo tôi cần quan tâm đến hai điều: ý đồ của tác giả và văn phong của tác giả. Đã có không ít nhà văn và nhà phê bình lên tiếng, đại đa số đều khẳng định Nguyễn Vĩnh Nguyên sử dụng yếu tố “tính dục” như “phương tiện” chứ không phải “mục đích”, và điều này đúng. Nhà văn được phép sử dụng tính dục như một yếu tố, thậm chí là thủ pháp trong tác phẩm của mình, chuyện này cho đến nay đã không mấy ai còn xa lạ.

Điều phân biệt thứ hai, theo tôi quan trọng hơn, nằm ở văn phong. Một tác phẩm “dâm ô”, “trụy lạc” theo chiều hướng “khiêu dâm” nhằm đến sự thỏa mãn dục vọng ở người đọc. Lối viết được tác giả mảng sách này sử dụng sẽ nhằm tới việc chiều lòng, ve vãn người đọc, và sẽ thành công nếu làm được người đọc đi từ cơn phấn khích này qua cơn phấn khích (tính dục) khác. Ở lưng chừng nhìn xuống đám đông hay các tác phẩm khác từ trước đến nay của Nguyễn Vĩnh Nguyên không phải như vậy. Văn phong của Nguyễn Vĩnh Nguyên luôn luôn làm độc giả căng thẳng, mệt mỏi, trêu ngươi, thậm chí nhiều lúc bực bội; tâm trạng ấy không có gì chung với những xung động tính dục đơn thuần, khó lòng khêu gợi những ý nghĩ về khoái cảm xác thịt.

Quyết định của Sở Thông tin và Truyền thông dẫn luật để nói tới việc Ở lưng chừng nhìn xuống đám đông “truyền bá lối sống…” Điều này, nói một cách thẳng thắn, khá khôi hài. Muốn “truyền bá” một điều gì thì tác giả cần “khuếch trương thanh thế”, tìm càng nhiều độc giả càng tốt, chứ thực tế cứ hỏi các nhà phê bình văn học nhiều quan tâm tới văn chương Việt Nam chừng chục năm trở lại đây thì biết, Nguyễn Vĩnh Nguyên lâu nay đã định danh trong số các nhà văn Việt Nam không nhiều độc giả, nhóm độc giả của văn Nguyễn Vĩnh Nguyên cũng tương đối là những người đủ năng lực trí tuệ để không dễ bị truyền bá điều gì. Nguyễn Vĩnh Nguyên cũng chưa bao giờ là nhà văn tích cực tự quảng bá bản thân hay tác phẩm. Đó là lựa chọn cá nhân của Nguyễn Vĩnh Nguyên, theo tôi là một lựa chọn không dễ dàng, và điều này, nhà quản lý văn hóa không nên can dự vào, nhất là theo một cách thức thô bạo đến như vậy.

Cao Việt Dũng

-----------

Trong vụ việc này, tôi thấy rằng:

- báo chí phần lớn trích dẫn sai nội dung công văn của Sở, một số tờ có chi tiết sai; điều này chứng tỏ ở mảng văn hóa của các báo không có những người thực sự rành chuyên môn, dù chỉ là ở mức sơ đẳng

- một số người làm tôi thấy ngạc nhiên vì đã ở trong ngành xuất bản nhiều năm mà còn phát biểu rất lung tung, chẳng hạn tỏ ra nghi ngờ Bộ Thông tin và Truyền thông không có thẩm quyền trong (những) vụ (như thế) này: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất bản (2008), và sau đó đã hiển thị trong luật áp dụng từ 1/1/2009 viết rõ: "Thay cụm từ "Bộ Văn hóa-Thông tin" bằng cụm từ "Bộ Thông tin và Truyền thông""

- có người nhân cơ hội mượn gió bẻ măng rất xấu tính, đặc biệt là Lê Thiếu Nhơn

- các báo vẫn còn có thể phát biểu cái kiểu tại sao không kiểm duyệt từ trước rồi khi xảy ra chuyện thì mới blah blah; những nhà báo này thật ra biết thừa có bao nhiêu cuốn sách không ra đời được vì chuyện kiểm duyệt; đã nói kiểu như vậy thì cứ đàng hoàng tuyên bố ủng hộ kiểm duyệt đi, rồi đừng bao giờ đòi hỏi đời sống văn chương sách vở Việt Nam có cái gì nữa

(ghi chép biên tập) Dịch giả Nguyễn Khánh Long

Tôi giở lại các email cũ với anh Nguyễn Khánh Long. Tôi chưa bao giờ gặp (thật ra không phải gặp, vì tôi chưa gặp Nguyễn Khánh Long bao giờ, mọi việc đều qua email, tổng cộng chưa đến 50 cái, gần như thuần các chi tiết kỹ thuật) một ai khó tính và tỉ mỉ như anh Nguyễn Khánh Long nhưng cùng lúc lại rất dễ chịu trong trao đổi, bàn luận như vậy.

Có lẽ điều duy nhất ngoài phạm vi công việc cụ thể (việc biên tập bản dịch tiểu thuyết Vu khống và tập truyện ngắn Lại chơi với lửa) là lần tôi hỏi trước đây anh Nguyễn Khánh Long đã bao giờ in gì trong nước chưa. Câu trả lời là chưa bao giờ.

Đọc lại email cũ mới nhớ ra, hồi in Vu khống đã xảy ra vấn đề, kết quả là phải chuyển từ nhà xuất bản này sang nhà xuất bản khác để xin giấy phép. Những việc như thế không phải ngày nào cũng gặp, nhưng cũng không phải quá hiếm ở đây. Trong suốt khoảng thời gian kéo dài ấy anh Nguyễn Khánh Long cũng cực kỳ kiên nhẫn, sự kiên nhẫn giống hệt khi anh tỉ mẩn xem từng chỗ tôi đề nghị sửa chữa trong mấy bản dịch.

Sự cẩn thận của anh Nguyễn Khánh Long lớn đến mức nó tạo ra một áp lực mơ hồ, đến mức tôi đã thở phào khi đọc thấy câu cuối cùng trong email anh gửi cho tôi để trao đổi về công việc biên tập Vu khống: "Các trường hợp khác thì tôi thuận theo ý anh".

Tủ sách không phải là nhà xuất bản

Trong những gì báo chí viết về tủ sách "Cánh cửa mở rộng" mà tôi đọc được, không thấy có một ý kiến nào đặt ra vấn đề về tính chất của tủ sách.

Thật ra những người thực hiện tủ sách này (chủ chốt là GS Ngô Bảo Châu và TS Phan Việt) có lẽ đã không hề suy nghĩ đến tính chất của một "tủ sách". NXB Trẻ, nơi "đăng cai" dự án tủ sách này, với tư cách chuyên nghiệp, lẽ ra phải có những điều chỉnh cần thiết.

Theo dự định, đợt đầu của "Cánh cửa mở rộng" sẽ có mấy đầu sách, mấy đầu sách này coi như là đi theo đủ mọi hướng, không hiểu tiêu chí chung là gì.

Có ba tiểu thuyết, đều của các nhà văn tương đối cổ điển, trong đó một tiểu thuyết ngắn (của Thomas Mann), một tiểu thuyết dành cho thiếu nhi (của Selma Lagerlöf), một tiểu thuyết của nhà văn có thể gọi là "du lịch", Victor Segalen.

Có hai tập truyện ngắn, một của nhà văn cổ điển (Norman McLean), tập còn lại của một nhà văn hiện còn sống (Tobias Wolff).

Nếu là một tủ sách văn học thì cũng còn có lý, nhưng sau đó lại có thêm một khảo luận triết học của Michael Sandel và một cuốn sách toán của Mark Levi.

Những đầu sách như thế này không thể nằm chung trong một tủ sách được, vì tủ sách không phải là một nhà xuất bản. Nếu muốn làm rộng như vậy, lẽ ra nhóm thực hiện có thể mở một lúc mấy tủ sách thì mới hợp lý.

Qua tay

Phải qua tay mấy người như thế này thì cuốn sách mới được in, nhiều khi còn bị vầy vò chết thôi :) Trích mấy đoạn nhận xét của Jean Paulhan do PA25 chép lại từ một cuộc triển lãm về Gallimard tại Thư viện Quốc gia Pháp. Đây là công việc nội bộ của một nhà xuất bản, nhân dịp trăm năm này mà đem ra trưng bày công cộng.

Idol của mình nói năng oách thế chứ ;d

[Về Henri Michaux] "Không đáng ghét, mặc dù đôi khi tối mù. Anh ta có sự kiên nhẫn, có sự tinh tế và rất nhiều toan tính nồng nhiệt trong việc bắt ép câu từ. Cũng có cả những lời nói đùa nho nhỏ, chỉ hơi thô tục một chút. Tôi thấy thích hợp cho bộ "Une oeuvre, un portrait". Rồi sẽ tới ngày Michaux viết được những thứ rất đẹp đẽ; có thể đây đã là một trong số đó" (14//10/1925)

[Về L'Étranger của Albert Camus] "Một cuốn tiểu thuyết có chủ đề dạng dạng như "M. bị xử tử vì tội đi ra rạp xem phim sau ngày mẹ hắn chết" có vẻ giống như thật, và cuốn hút, dù chỉ chút ít, đã là đủ lắm rồi. Đây là một cuốn tiểu thuyết đẳng cấp rất cao mở đầu như Sartre và kết thúc như Ponson du Terrail. Nhận ngay không chần chừ" (11/1941)

[Về Thomas l'obscur của Maurice Blanchot] "Tôi không nghĩ anh ta sẽ có nhiều độc giả. Nhưng chắc chắn anh ta xứng đáng được in. Một khi đã chấp nhận được anh ta, thì sẽ có thể đọc bằng niềm đam mê".

Hồi đó Jean Paulhan có biệt danh Éminence Grise (Mưu sĩ), không chỉ cho nhà xuất bản Gallimard mà còn là của cả nền văn chương Pháp.

Sách (XIX): Nghìn năm văn hiến cái xyzabc

Đời tôi chỗ nào tập trung nhiều sách là hay lân la, như là thư viện và hiệu sách, tất nhiên hội chợ sách thì thôi rồi. Le Salon du livre tôi đã đi mấy lần, Buchmesse bên Frankfurt (hiện đang diễn ra) cũng đã đặt chân tới, khi đi nhẹ bỗng khi về phải mua va li to tướng ở hiệu của người A rập để tha đồ về. Đời tôi chưa bao giờ thấy có cái hội chợ sách nào buồn chán như hội chợ sách Hà Nội.

Đây là hội chợ sách quốc tế lần thứ ba, lần thứ hai tôi cũng đi, lần trước tổ chức ở Vân Hồ, lần này ở Giảng Võ. Thật là thảm hại cả hai lần. Thảm hại theo đúng nghĩa thảm hại. Mà không hẳn vì không có nhiều sách. Ok, nó không thể sánh được với những chỗ khác về quy mô, mỹ thuật trình bày etc., nhưng như tôi (hehehe) mà hôm ra Giảng Võ còn khuân về được mấy túi to đùng thì người khác nếu có đi, có nhu cầu và có chịu tìm kiếm phải mua được nhiều lắm. Hội chợ sách là một dịp béo bở để quơ lại vô vàn sách vì bình thường không có thời gian mà ta đã bỏ qua, cũng là dịp tìm được sách của một số nhà xuất bản ít quen thuộc. Đợt vừa rồi ai muốn kiếm bộ Trung A Hàm ba tập do Tuệ Sỹ dịch thì sẽ tìm được ở gian hàng Sách Hà Nội, mua sách Thiên chúa giáo của Bùi Văn Đọc thì ở gian hàng NXB Tôn giáo etc.

Nước Mỹ đi về đâu

Đặt cái tên thế, tất nhiên, theo tinh thần "cho nó mấu", chứ mình còn không biết mình đi về đâu nữa là nước Mỹ.

Tờ Magazine Littéraire lâu lâu không đọc vì thấy ác cảm với các thay đổi bố trí lại của nó, mấy hôm nay mới lôi số từ tháng Hai vừa rồi ra xem, thấy đúng là rối loạn hết cả lên, mục này mục nọ đảo như rang lạc. Điểm tích cực là đã bỏ đi mục của Simon Leys, cái bác ở nước Úc này thiệt tình thiệt là (nhìn chung là tôi không thích các bác Úc lắm. Racist? yes, nhè nhẹ). Chỉ còn Alain Rey vẫn còn dẻo dai, số nào số nấy vẫn miệt mài giải thích từ ngữ. Mà thật ra cái mục đó tôi cũng giữ được... nếu giỏi tiếng Pháp như Alain Rey (lol). Nói đùa thôi, Alain Rey là một nhân vật cực oách, chủ biên các bộ từ điển Robert (tôi là cái loại khắm khú hoài cổ toàn xài từ điển Littré cũ rích, chữ thậm chí còn rạn rạn kiểu xa xưa, nhưng dẫu vậy thì vẫn đủ tỉnh táo để khuyên các bác dùng từ điển Robert, gọn gàng chuẩn xác đẹp nét và rất... Rey :)

Số này chuyên đề về tiểu thuyết Mỹ (mới). Trong các nhân vật khủng long của văn chương đương đại Mỹ thì không thấy nói gì đến Don DeLillo hay John Updike nữa, người duy nhất thuộc lứa già già là Paul Auster. Có Auster thật ra cũng có nguyên do cả: Auster được hâm mộ ở Pháp còn hơn ở Mỹ. Trong chuyên đề này ngoài Auster còn có một bác nữa cám cảnh cái vụ vai trò mờ nhạt của nhà văn trong xã hội Mỹ, khác xa so với châu Âu và Mỹ Latinh. Trả lời phỏng vấn của Lévai Balázs, Auster hay là Roth cũng nói ở châu Âu ra đường khối người đến chào hỏi xin chữ ký chứ ở Mỹ có mà đứng giữa đường gào tao là nhà văn đây cũng chả ma nào để ý, nó lại tưởng là khẩu hiệu mới của tụi racist :)