Trường cũ mất tên

Tôi mới nói chuyện mất bóng. Ngày xưa khi học ở trường cũ chúng tôi cũng hay bị mất bóng. Mất quả bóng ném, mất quả bóng rổ, mất quả bóng đá. Có lần tôi còn nhớ thầy hiệu trưởng hồi đó, thầy Đào Thiện Khải (xin thầy tha lỗi cho chúng em, chúng em chưa bao giờ gọi thầy đúng tên, mà toàn gọi là "Khải méo", nhưng cũng không thể làm khác được, vì cứ nhìn thầy là ngay tức khắc cái hình ảnh ấy nó hiện ra) một lần lẳng lẳng đi từ phòng thầy ra cầm quả bóng bọn học trò vừa đá một cú cực kỳ mạnh về phía ban giám hiệu, rồi trở vào phòng cùng chiến lợi phẩm. Quả bóng ấy một đi không trở lại, nhưng cũng phải ghi nhận là trường đã cho làm cả một dãy dài lồng sắt ở ban công tầng dưới cùng, một dấu hiệu rất rõ ràng cho thấy việc đá bóng không bị cấm, tuy rằng khi thầy Đào Thiện Khải (đến giờ thì gọi đúng tên thầy đã dễ hơn rồi) bực quá thầy vẫn sẽ tịch thu như thường.

Mất tên có nghiêm trọng như mất bóng không? Nhiều khi còn nghiêm trọng hơn nhiều. Ta đã biết nhiều ví dụ.

Nhưng nói cho cùng, cái tên cũng chỉ là cái tên. Ngày xưa vua chúa thích lên là đổi niên hiệu, báo hại các nhà sưu tầm tiền cổ ngày nay đến mệt. Mặc dù rất tiếc vì chưa bao giờ được nhìn thấy một niên hiệu nào đại loại "Ve Sầu", "Cây Gậy", "Mặt Lưỡi Cày" mà toàn những "Thuận Thiên" với cả "Hồng Đức", tôi vẫn thấy rằng các ông vua thật là sướng, một hôm nhọt mọc ở mông sáng ra tức mình đổi cái tên cho nó đỡ đau. Rồi thì dính liền với đó là húy với kỵ, báo hại sĩ tử học toét mắt. Lơ mơ đi thi mà lại bước thẳng vào tù bóc lịch. À hồi đó chưa có lịch, chắc là các cụ đếm chấy.

Ở một nền cộng hòa, ai người ta làm thế. Trường cũ của tôi có một màu sắc lý tưởng cộng hòa rõ rệt, trước hết là nguồn gốc xuất thân của học sinh. Cùng học với nhau có con của ủy viên trung ương đảng, nghệ sĩ diễn viên, trí thức tầm tầm, lái buôn, nông dân. Tất tật cùng gào to bài hát không rõ là ai sáng tác, đến giờ tôi vẫn còn nhớ vài câu: "Một dòng sông bắt đầu nơi khe suối... Còn chúng em bắt đầu từ mái trường" và điệp khúc là tên trường lặp đến mấy lần.

Sau này phòng tập lát gỗ dành cho môn bóng ném bị mất đi đầu tiên, rồi sân bóng đá cũng bị mất, hình như thay thế bằng sân bóng chày. Hồi đó tôi nghĩ sao mà tệ hại, trường cũ mỗi ngày một đi xuống. Giờ thì tôi hiểu học sinh khóa trước cũng có xu hướng nghĩ về chúng tôi như vậy, ai cũng thích nghĩ xấu về người đi sau mình, vì nghĩ xấu về người đi trước là chưa đủ. Còn thực tế, đó là một trường rất tốt, đồng thời rất nhạy bén, như là cho thuê một phần trường, mở rất nhiều lớp học thêm, sau này lấy thêm cả học sinh cấp hai, rất nhiều giải pháp vân vân và vân vân. Thầy giáo cô giáo có mức sống rất khá và nhiều người có trình độ rất cao. Sau này khi lên đại học tôi thấy nhiều giảng viên không sánh nổi về trình độ với thầy giáo trung học của tôi.

Khi đọc thấy tin trường cũ sắp "đổi tên" theo cách nói của báo chí, còn theo tôi là "mất tên", thực sự tôi thấy khá là buồn. Tôi thấy tôi có nhu cầu khi đi cùng ai đó qua trường cũ, được chỉ tay vào khu nhà mà nói ngày xưa tôi đã học ở đây. Cũng như là tôi thích cảm giác đi qua nơi mình đã từng học mẫu giáo, nơi tôi mua quyển sách đầu tiên trong đời, cái bể bơi hồi bé, thư viện công cộng từng làm tôi choáng ngợp biết bao nhiêu giờ thấy cũng rất bình thường, thậm chí là nhỏ xíu. Hà Nội là thành phố tôi không đặc biệt thích, tôi còn rất ghét nhiều đặc điểm của nó, tôi còn nghĩ nó là một cái thành phố vô cùng kỳ cục, nhiều cái rất xấu, tệ hại khủng khiếp, nhưng không nơi đâu khác có thể cho tôi những cảm giác ấy.

Một buổi tối đã lâu rồi đi cùng thằng bạn qua một đoạn ruộng, bỗng thằng bạn nói với tôi là chỗ này với nó rất thân thương. Tôi chưa kịp hết choáng váng vì nó dùng một cái từ không hề có điểm chung với bản tính thường ngày, thì nó đã nói thêm, đêm nào về nhà qua quãng này nó cũng dừng xe để tè một bãi.

Bây giờ trường cũ của tôi đang bị chính quyền Hà Nội tè lên đầu như vậy. Thật là tiếc vì chưa có học sinh cũ nào của trường vào Bộ Chính trị. Lịch sử của trường cũng chưa có bao nhiêu lâu, so sánh làm sao được với lịch sử thành phố Hà Nội Tây Tiến. Có lẽ đó là lý do.

Nghiêm túc mà nói, với tôi một cái đại lễ 1.000 năm cho một thành phố chỉ là một chuyện vớ vẩn, so với việc lập ra một ngôi trường tốt để dạy trẻ con. Vì cái này mà bắt cái kia mất tên, đúng là một chuyện vớ vẩn.

Thật ra tôi đã quá quen với những cái thứ kỳ cục của lãnh đạo thành phố Hà Nội. Khó mà ngạc nhiên được nữa lắm. Tôi chưa bao giờ có hân hạnh biết thành phố nào có nhiều nhà lãnh đạo dở người như ở đây. Lẽ ra nhân dịp này họ phải làm một loạt trường mất tên luôn:

- Trường Chu Văn An thành trường Hà Nội luôn. Trước kia đổi tên rồi, giờ đổi nữa cũng có làm sao: Bảo Hộ rồi Bưởi rồi Chu Văn An (sau Bưởi lẽ ra phải thành Đào Quýt Lựu Táo mới hay chứ nhưng thôi không bàn sâu mấy cái vụ này).
- Trường Trần Phú thành trường Hà Nội luôn. Trước làm bay mất tên Hoàn Kiếm cũng có ai nói gì đâu.
- Trường Việt-Đức thành trường Hà Nội luôn. Bây giờ ai mặc na-tô Đức.
- Trường Nguyễn Trãi thành trường Hà Nội luôn. Nguyễn Trãi có bao nhiêu năm tuổi đảng?
- Tất tật thành trường Hà Nội hết.

Cho nó máu.