Trang đầu tiên của quyển sách cuối cùng

Le dernier roman nghĩa là quyển tiểu thuyết mới nhất, chứ không phải cuối cùng: Cronos (Christian Bourgois, 2010, 16 euros), mà theo chính lời Linda Lê trong buổi tối ở Hà Nội, là một "fable politique", một "ngụ ngôn chính trị", đen tối, đẫm máu, với một mô hình thu nhỏ về tầm vóc đã tồn tại trong truyện ngắn "Lọ mực" của tập Lại chơi với lửa. Chủ định của Linda Lê là đi vào thế giới độc tài. Nếu muốn có một so sánh trong tầm tay thì ta có thể nghĩ tới Chuyện người tùy nữ của Margaret Atwood, dĩ nhiên là không giống mấy.

Với tôi, trang đầu của tiểu thuyết này là biểu tượng cho thế giới hư cấu của Linda Lê:

"Tên lính nện báng súng lên người đàn ông đang ôm chặt một quyển sách vào mình. Chết mày đi, đồ cặn bã! hắn rít lên. Khuôn mặt đẫm máu, người đàn ông khuỵu xuống đất. Tên lính giật cặp kính của ông, ném xuống vỉa hè, lấy bốt di lên. Người đàn ông há miệng ra như sắp hét lên, nhưng ông chỉ thốt được một tiếng rên khàn. Ông níu lấy kẻ đánh ông mà tay vẫn không rời quyển sách. Kẻ kia đánh thật mạnh. Bìa quyển sách đã thấm màu đỏ lợt. Người đàn ông ẩn mình sát một bức tường. Các phố ở Zaroffcity vắng hoe. Đang là giờ giới nghiêm. Không ai vi phạm lệnh cấm ra khỏi nhà và tụ tập đông người. Chỉ người đàn ông cầm quyển sách, quá nhập tâm vào việc đọc, còn ngồi lại trên một cái ghế băng dưới chân ngọn đèn, quên bẵng là vào lúc hoàng hôn thành phố trở thành mảnh đất săn của những tay bắn tỉa, những con quỷ tội nghiệp bị bắt gặp còn đi lang thang sẽ bị nghi là gián điệp. Co quắp, lưng dựa vào tường, người đàn ông run lên cả tứ chi. Tên lính, miệng nhệch ra cười, hai chân choãi rộng, nâng khẩu súng lên, nhằm rồi bắn, xả hết băng đạn, quay gót bỏ đi theo các đại lộ dẫn về phía Phủ Chủ tịch, để lại sau lưng một cái xác lỗ chỗ vết đạn."

Ngay sau trang đầu tiên này là bảng liệt kê vô số lệnh cấm được thực thi tại Zaroffcity, thành phố nằm dưới quyền thống trị của "Grand Guide" (Người Cầm Lái Vĩ Đại) và viên Bộ trưởng Nội vụ Karaci. Hôm trước Linda Lê nói về cảnh này: khi người ta bắn vào một người đang đọc sách thì có nghĩa là nhân tính chẳng còn gì đáng giá hết cả.