Giá kể là Tây

Càng ngày tôi càng nhìn thấy nhiều hơn trên đường phố Hà Nội cảnh tượng này: những nam thanh nữ tú tóc vàng mắt xanh, rồi cả những người nước ngoài đã đứng tuổi, đi xe máy dạo mát ngoài đường, miệng cười hớn hở vui tươi phơi phới ngắm nghía phố xá và con người, trông thật vui mắt, nhưng họ lại không đội mũ bảo hiểm. Giờ đây nhiều người nước ngoài ở Hà Nội đã bớt phần rón rén khi đi bộ trên phố, qua đường cũng băng rất nhanh ở bất kỳ chỗ nào chứ không đợi đến được đoạn có dải đường dành riêng, cũng không bị các tay lái ô tô, xe máy của Hà Nội “uy hiếp” để mãi mà không dám bước chân từ vỉa hè xuống lòng đường nữa.

Và hơn thế nữa, về mặt tâm lý, người nước ngoài ở Hà Nội hiện nay đã rất tự tin, họ biết rằng Hà Nội về bản chất là một thành phố an toàn về nhiều mặt, mức sống cũng không quá cao nếu biết cách luồn lách, uống bia vỉa hè ở đoạn phố Tạ Hiện giao với Hàng Giày cũng mát mẻ và thú vị, người dân về cơ bản lại rất niềm nở, thân thiện. Họ cũng biết rằng khi họ cầm lái xe máy trên đường phố, rất ít khi có chuyện cảnh sát giao thông “động” đến họ.

Thế là, một mặt thì ngày càng có nhiều hơn những lời chỉ trích của người nước ngoài hướng vào chất lượng ngành du lịch Việt Nam, đăng tải thôi thì đủ mọi chỗ, từ báo chí cho đến facebook, blog cá nhân (những chỉ trích cũng rất hữu lý), một mặt khác, không ít người nước ngoài đi xe vượt đèn đỏ, không đội mũ bảo hiểm hoặc chở nhiều người trên xe. Cảnh sát giao thông Hà Nội, vốn rất tích cực chặn phạt người vi phạm luật, nhất là trong quãng thời gian mấy tháng gần đây (có những hôm một trạm giao thông đông đến hàng chục nhân viên nhằm xử lý triệt để tình hình rối loạn giao thông), lại chẳng mấy khi chạm đến những người nước ngoài phạm luật. Thậm chí tôi còn từng chứng kiến không ít lần cảnh sát giao thông cười rất tươi với các anh Tây chị Tây không đội mũ bảo hiểm, cứ như thể đó là một việc gì thú vị lắm.

Đây cũng chỉ là một biểu hiện của hiện tượng người nước ngoài ở Việt Nam, biểu hiện bề mặt, dễ nhìn thấy hơn cả.

Dường như trong xã hội chúng ta hiện nay, có một sự phân biệt ngầm nào đó, không cần tinh ý lắm cũng có thể thấy. Vào quán ăn hay quán cà phê, nếu là người nước ngoài bạn sẽ được phục vụ tốt hơn, được ân cần niềm nở nhiều hơn. Đến nơi nào mà “xịn xịn”, nếu muốn kiểm chứng điều này, bạn hãy làm một bài test nho nhỏ: hãy thử nói bằng một thứ tiếng nào khác tiếng Việt, sao cho nhân viên nghĩ rằng bạn là một người nước ngoài, rồi xem thái độ phục vụ và thời gian giải quyết công chuyện có nhanh hơn so với nếu bạn nói bằng tiếng Việt hay không.

Điều này là đáng vui hay đáng buồn, tôi không biết, chỉ biết rằng ngay cả những người có học vấn cao cũng mang trong đầu một sự phân biệt nhất định nào đó, một điều gì đó rất có thể chỉ là vô thức nhưng gặp dịp là thể hiện ra bên ngoài. Một người nổi tiếng như nhà văn, ca sĩ, người mẫu có thể rất khó tính, kiêu kỳ với phóng viên người Việt Nam, nhưng lại hết sức vồn vã không chỉ với phóng viên nước ngoài mà cả với bất kỳ người nước ngoài nào mà họ gặp.

Và những lúc đang mải mê vừa đi trên phố vừa suy nghĩ cho bài sắp tới cho mục “Nhìn ngược, Nhìn xuôi” này, lỡ tay vượt đèn vàng, bị cảnh sát tuýt còi, tôi lại thầm nghĩ giá kể mình là “Tây” thì khỏe biết bao nhiêu.

vẫn lạnh

Điều gì làm cho cuộc sống ở Hà Nội đã khó khăn lại càng trở nên khó khăn hơn, ngoài chuyện thời tiết giai đoạn này cứ ba ngày hửng nắng lại bốn ngày gió mùa Đông Bắc mưa dầm dề, ngoài chuyện xăng đột ngột tăng giá và nhiều tuyến phố trong trung tâm không thể đỗ xe được nữa?

Đó chính là chuyện không chuyên.

Người Hà Nội quen buôn bán lâu năm, khéo léo và tinh tế, nhiều bà chủ bán hàng để ý quản nhân viên tới mức chỉ cần nhân viên đưa đồ cho khách bằng một tay hay lỡ miệng nói câu nào không đủ kính ngữ là chấn chỉnh ngay, nhẹ nhàng nhưng kiên quyết. Khu vực phố cổ vẫn còn rất nhiều quán ăn nhỏ bé gọn gàng, thậm chí chỉ một bàn xếp trên vỉa hè mà ngăn nắp sạch sẽ tuyệt đối, vợ làm đồ ăn chồng bưng bê phục vụ, thân tình mà không suồng sã, kín đáo mà không xa cách. Đó là cả một nghệ thuật, một sự chuyên nghiệp được rèn luyện qua nhiều đời. Sự chuyên nghiệp trong phục vụ người khác.

Nhưng chuyển sang hình thức kinh doanh lớn thì người Hà Nội chưa quen, những ưu điểm lâu đời bỗng biến đi đâu hết cả, gây ra sự bực bội kinh khủng cho người nơi khác đến, cả người Việt Nam lẫn người nước ngoài, vốn dĩ chưa thể tìm ngay đến được những quán xá nền nếp, chỉn chu nhưng thường ngõ ngách chật chội, tồn tại từ bao đời nay.

full of

number 30 :p

Ngày xưa, Nguyễn Bính viết bài thơ “Lá thư về Bắc” có đoạn rất cảm động: “Thỉnh thoảng anh nên phí ít giờ/Viết cho em lấy một dòng thư/Trời ơi, tưởng tượng em sung sướng/Được đọc thư anh gửi bất ngờ”. Cũng bài thơ ấy chứa đựng những tình cảm chan chứa hăng say của người thanh niên lên đường đi lập nghiệp phương xa: “Xe lửa qua Gôi, qua Ninh Bình/Lần lần xe lửa tuốt vô Thanh/Quay về đất Bắc, em thầm nhủ/Nơi ấy quê ta, ôi cảm tình!” Những tình cảm như thế giờ đây tuyệt vô âm tín trong thơ ca Việt Nam cũng như trong đầu óc con người. Nguyên nhân là vì đâu? Chắc hẳn không vì con người ngày nay kém tình cảm, mà rất đơn giản, ngày nay ai viết thư nữa, đi tàu hỏa từ đầu này đến đầu kia đất nước cũng là chuyện ngày càng hiếm rồi.

Cũng như nhiều người, như tất cả mọi người của thời hôm nay, tôi có hòm thư email chứ không chờ đợi thư tay nữa. Mọi thứ đều đi qua đường điện tử, giờ chỉ còn những người tổ chức chương trình văn hóa giàu lòng hoài cổ mới còn gửi giấy mời qua đường bưu điện, hoặc giả họ là những người cẩn thận: đã gửi qua email rồi lại gửi thêm giấy mời in giấy nữa cho “chắc ăn”. Nhớ cách đây mới chừng chục năm, phần lớn thư từ trao đổi còn tin cậy giao phó cho những thùng thư bưu điện và các bác bưu tá, giờ đến đọc sách còn đọc bằng Kindle, iPhone, sáng “lướt oép” bằng iPad, trong cặp trong túi gần như không bao giờ có bút, để mà mỗi lần cần ký tên nhiều khi nhao nhác lên vì hỏi khắp đồng nghiệp trong phòng cũng không ai có lấy một cái bút.

Hồi đầu thì fpt, vnn, những hòm thư lôi thôi cách rách trong chuyện đăng ký mà lại có dung lượng rất nhỏ, thế nhưng có cái địa chỉ email mà in lên danh thiếp thì thấy “oai” lắm, thấy như thể mình đang đơn thương độc mã bước vào một thế giới khác, nơi chỉ chấp nhận những con người tân tiến, kịp thời hiểu tầm quan trọng của sức mạnh và tốc độ điện tử. Email hồi ấy lắm lúc bỏ quên hàng tuần, hàng tháng không “check”, đến khi sực nhớ mở ra thì ôi thôi đã quên mất password.

Rồi dần dà, cũng chẳng biết chính xác là lúc nào, email trở thành không thể thiếu, hiện diện đương nhiên trong cuộc sống, rồi email được tích hợp vào các loại điện thoại “smart”, đi đâu cũng check mail, mở ra giải quyết công việc ngay cả khi ở nơi núi rừng heo hút, hoặc nhấn vào một đường link xem câu chuyện cười, một cái tin đang rất “hot” ngay trong lúc đang làm một số công việc chỉ liên quan đến cá nhân mình.

Thoắt đi một cái, hòm thư email cũng đầy lên như hòm thư gỗ hòm thư sắt trước kia, mỗi lần ta đi xa không về, để thư từ, báo chí, sách vở, tờ bướm quảng cáo vân vân và vân vân chảy tràn ra khỏi ô, giống như một thứ gác cửa trung thành luôn luôn đập ngay vào mắt ta trước nhất lúc trở về nhà, để ta yên tâm rằng trong khi đi xa, vắng mặt ở đó, ta vẫn không bị lãng quên, rằng “đâu đó có người đợi ta”. Hòm thư của Goolge (gmail), một thứ vô cùng “oách” khi mới ra đời, hứa hẹn với người sử dụng là sẽ cung cấp một dung lượng “vô biên”, điều khác biệt căn bản với mọi loại email đang tồn tại vào thời điểm ấy, tức là không việc gì phải tiếc bộ nhớ, không việc gì phải lâu lâu xóa bớt thư cũ. Bỗng đến lúc hòm thư gmail cũng đầy tràn, trong bối cảnh cả thế giới ai ai cũng email từng giờ, từng phút. Tức là cả công nghệ tiên tiến nhất cũng chẳng hề “vô biên”, công nghệ cũng có thể đánh lừa, như xưa kia người bưu tá đến không đúng giờ làm ta lỡ dịp được nhận một lá thư mãi không thấy tới.

Rồi cái hòm thư email cũng có thể trở nên nhức nhối với những bạn bè thư từ từng nhộn nhịp cách hiện nay hàng trăm trang về phía trước, giờ làm gì ở đâu không thể biết được. Nhức nhối với một lá thư giải quyết công việc còn nằm đó mà ta quá chán không mở ra đọc, những nhắc nhở như được gửi tới từ một người quan sát hùng mạnh vô hình nào đó… Lo đối phó với sự hiện diện mọi lúc mọi nơi của những email đã trở thành một đặc điểm của con người thời công nghệ cao hiện nay. Lấy đâu ra mà “Trời ơi, tưởng tượng em sung sướng/Được đọc thư anh gửi bất ngờ”. Người ta thấy bất ngờ vì một lá thư nhàu nát do đã đi qua một chặng đường dài gian khổ, vì nét bút có vẻ kém lực so với ngày trước, chứ không thể bất ngờ vì một cái email theo font chữ quy chuẩn và tiêu đề chung chung theo kiểu “Dạo này thế nào?”, “Lâu quá không thấy”…

Hòm thư đầy, sau những ngao ngán tiếc nuối, rồi sẽ đến lúc con người “pro” chúng ta hiểu ra rằng phải can đảm mà tiếp tục cuộc chơi được quy định luật lệ chặt chẽ: đã đến lúc từ bỏ sự miễn phí dễ dàng, trả tiền để mua tiếp cái sự “vô biên” được hứa hẹn.

nào ta cùng tự sát

(các bạn đọc nhiều, đố biết cái title là chế từ cái gì :d)

Có những thứ tồn tại thật dai dẳng, nhất là các giấc mơ, trong đó một giấc mơ thường xuyên nồng nàn cháy bỏng ở người Việt Nam nói chung và người Hà Nội nói riêng: giấc mơ “nhà lầu xe hơi”.

Thế mà đùng một cái, hình như giờ thì ai cũng đã nhà lầu thật rồi, và cũng đã tương đối nhiều xe hơi. Mặt trái của tấm huy chương ở đây là, như một nhà thông thái từng nói, đại ý các ước mơ là thứ thật nguy hiểm, và nguy hiểm nhất là khi đạt được ước mơ. Ý thâm sâu của điều này là: giấc mơ ấy hình dạng ra sao trong thực tế, rồi sau giấc mơ, thì sao?

Hình như các dạng nhà ở của Hà Nội mấy chục năm nay đều xấu tệ. Nhà cấp bốn, nhà tập thể năm tầng lắp ghép panel, trần nhà thấp và tường nhanh chóng lở vì bị ăn bớt nguyên vật liệu, rồi nhà ống mỏng dẹt, nhà ở gia đình nhưng gom góp đủ mọi loại kiến trúc đông tây kim cổ. Đi kèm với xấu là bất tiện: nhà cấp bốn thì nóng hơn bên ngoài, nhà ống leo cầu thang hụt hơi, nhà tập thể thì chung thân đi xách nước. Giờ đây, kế thừa di sản ấy, hàng loạt nhà cao tầng kiêu hãnh mọc lên, gọi là chung cư cao cấp nhưng mưa lụt thì vẫn ngập hầm để xe, đôi khi thang máy hỏng và rất thường xuyên phải tranh đấu với ban quản trị tòa nhà về đủ mọi thứ dịch vụ và tiền dịch vụ. Không những thế, nguyên vật liệu vẫn bị ăn bớt như trước kia, và hầu như mọi tòa nhà cao hai mươi, ba mươi tầng đều xấu đến kinh ngạc.

đã tới, đã thấy, đã thua

Chuyện “hơi ngắn” (hụt hơi) và “hơi dài” (tràng giang đại hải với sản phẩm nặng đến cả yến) của các nhà văn, trên chuyên mục này tôi từng bàn đến, mà vẫn canh cánh trong lòng vì chưa đi đủ các trường độ của hơi thở. Vấn đề hơi thở thực là phong phú hơn nhiều người nghĩ, cho nên nhiều cô cậu tuổi trẻ và cả nhiều trung niên lãng mạn vẫn còn đắm đuối “lý thuyết hơi thở nhẹ” của nhà văn Nga Ivan Bunin và trên truyền hình vẫn nhan nhản những quảng cáo kẹo chewing-gum cho hơi thở thơm tho. Nhưng mới hơi ngắn và hơi dài thì chưa thể nào là đầy đủ cho một môi trường sáng tạo, ở Việt Nam hay bất kỳ đâu, bởi cái phổ biến nhất, đáng nói nhất phải là loại hơi này: “hơi trung bình”.

xem phim

Có hai điều dễ nhất trong bộ môn đoán mò: đoán sai kết quả xổ số và đoán đúng đoạn kết một bộ phim Việt Nam sau vài cảnh đầu tiên, cho dù đó là một bộ phim kinh dị, thể loại phim tối kỵ để cho người xem đoán ra quá nhanh tình tiết câu chuyện. Trong các thể loại khác, người ta nhấn mạnh vào sự “cộng tác”, tương tác, hiểu nhau giữa đạo diễn và người xem, còn ở đây đạo diễn càng gây bất ngờ, càng “trêu tức” người xem, nhất là người xem thông minh và nhiều kinh nghiệm xem phim, thì phim càng thành công. Tất nhiên là xưa nay vẫn tồn tại hiếm hoi những bộ phim mà đạo diễn cao tay cho biết mọi thứ trắng phớ ngay từ đầu, nhưng đó lại là một chuyện khác.

Bộ phim kinh dị dễ đoán kết cục này là Lời nguyền huyết ngải, rất được trông đợi trong dịp vừa rồi, nhất là trông đợi về một khác biệt khỏi truyền thống phim hài phục vụ Tết thường xuyên có những màn chọc cười rất thô theo phong cách sân khấu hài, cùng trông đợi về một thay đổi của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên khi bước khỏi một dòng phim mơ màng nhiều tiềm năng giành giải thưởng ở các liên hoan phim quốc tế. Đạo diễn điện ảnh muốn chứng tỏ bản thân thường làm nhiều loại phim trong sự nghiệp: Stanley Kubrick cũng từng làm phim kinh dị rất huyền bí, với sản phẩm là một kiệt tác: The Shining.

nghịch dại

Tôi quen một người, giờ đã rất thành công, trở thành ông chủ, tiền nhiều như nước, nhưng lại rất hiếm khi vui vẻ. Đột nhiên người ta nhận ra anh ta rất vui những lúc đứng trên vỉa hè chờ taxi hay xe riêng đến đón, mà thấy có những chiếc xe tấp vào lề. Anh liền chạy ra hướng dẫn tài xế đỗ xe sao cho thật ngay ngắn, nghiêm chỉnh. Mặt anh rất hớn hở. Anh nhớ thuở hàn vi làm giúp việc cho quán ăn, toàn đứng ngoài đường “xi-nhan” cho xe đỗ, hài lòng với hàng xe thẳng thớm, ngăn nắp. Anh sung sướng vì hoài niệm, có lẽ đời anh hạnh phúc khi còn khổ hơn là khi đã giàu có.

Người ta cũng kể nhiều câu chuyện về những người rất thành công ở đời nhưng việc thích làm nhất lại không phải dự tiệc, trưng diện, phát biểu trên báo hoặc nơi hội nghị, mà là chui vào một chỗ kín đáo trong nhà để hí hoáy sửa đồng hồ, tô vẽ kẻ biển hoặc sửa xe đạp. Cuộc đời thật không biết đằng nào mà lần, vì cuộc đời thật nhiều nghịch lý. “Nâng tầm triết học” thì cuộc đời là một công án thiền, người ta khổ vì đời quá lắm nghịch lý, nhưng thấu triệt được tính nghịch lý của cuộc đời rồi thì coi như là đã ngộ. Mọi việc vừa phức tạp vô cùng vừa đơn giản đến khó lường.

Khi người dân Việt Nam gần như không còn thả cá chép xuống sông xuống hồ ngày 23 tháng Chạp nữa thì mốt “Táo quân” trên truyền hình lại trở thành mốt rất thịnh hành. Hằng năm, toàn dân chờ xem chương trình Táo quân (Gặp nhau cuối năm), mặc dù nó dài lê thê và nếu có gây cười được thì đó là một cái cười theo quán tính, cái quán tính quy định rằng xem bi kịch thì mặt nên buồn bã và nhìn thấy diễn viên hài thì nên cười phá lên.

bíp

Giáp Tết đúng là dịp của nhiều chuyện đau đầu: nhiều người đau đầu xoay xở cho đủ một cái Tết vừa vặn (bánh chưng, giò lụa, cành đào, tiền lì xì cho trẻ con), lại có những người đau đầu nghĩ xem đi đâu để tránh một đoạn thời gian tuy rằng nhiều rộn ràng vui vẻ nhưng cũng không thiếu trống trải, hoang vắng.

Rồi còn có những người đau đầu tính tính toán toán dùng tiền thưởng Tết để làm gì; kinh tế khó khăn gây tác hại lên tổng thể xã hội, nhưng cũng chính tình hình ấy dường như lại là cơ hội làm ăn cho một ít cá nhân; nói tóm lại, ta chỉ biết rằng đến cuối năm này, một số người được thưởng Tết rất nhiều tiền. Một lựa chọn của không ít người là mua xe ô tô. Mấy tuần vừa rồi, trên đường phố Hà Nội thấy rõ là lắm xe mới, xe chưa có biển hoặc biển số mới toe, mặc dù về cơ bản các phố không còn đi lại được trôi chảy nữa, và chính quyền đã chọn đến giải pháp chặt nhỏ bớt vỉa hè một số tuyến nhằm làm rộng lòng đường ra.

Thu gọn vỉa hè cũng đồng nghĩa với đốn hạ những hàng cây trồng hơn chục năm mới bắt đầu có tán. Tôi kinh hoàng nghĩ đến mùa hè sắp tới; có vẻ như là càng sung túc con người ta lại càng hay gây ra những điều tệ hại cho xung quanh, cho môi trường, và cho cả một chút ít lãng mạn nhẹ nhàng còn sót lại chốn thành thị: không có cây tức là thôi luôn cái khoản “Tôi đi ngửa cổ trên hè vắng/Xem những cành cây nó cưới nhau” (Nguyễn Bính). Chung quy, cái ô tô đúng là gây nhiều phiền phức, trong đó còn phải tính đến khả năng gây phiền phức cho chủ xe, khi mà một quy định đang lăm le ra đời cứ đơn giản mà thu tiền của bất kỳ ai sở hữu một loại phương tiện đi lại.

Mà đâu đã hết, cái ô tô đúng là nguồn cơn của vô số nhiễu sự. Ngoài việc chiếm rõ là lắm không gian cả trong lúc đi lẫn trong lúc đỗ, nó còn là tác nhân đóng góp to lớn cho liền một lúc mấy thứ ô nhiễm vô cùng có hại cho sức khỏe con người: ô nhiễm không khí, và cả ô nhiễm âm thanh nữa.

Cho đến giờ, tại Việt Nam, chưa hề có nỗ lực nghiêm túc nào trong việc giảm bớt tiếng ồn để đảm bảo an toàn cho thính giác người dân, trong khi trên thế giới, sự yên tĩnh, kể cả nơi thành thị, đã là một yêu cầu thiết yếu của cuộc sống từ lâu rồi. Giải thích như thế nào về điều này? Có nhiều nguyên do, trong đó một nguyên do nghe có vẻ hài hước nhưng cũng không phải hoàn toàn đáng bỏ đi: người mà đã hay nói to (và nói nhiều), thì cái xe của họ cũng sẽ to còi (và còi nhiều).

Cái còi xe giống như một thay thế cho lục lạc đeo ở cổ ngựa, cổ trâu; khi trâu và ngựa không còn đi trên đường phố nữa thì đã có sự tiếp sức của chuông xe đạp lanh canh, rồi còi xe máy, và giờ là còi xe ô tô, mỗi lúc một thêm to hơn. Nhớ cách đây chục, hai chục năm, loại xe bus to tướng phổ biến ở Hà Nội có tiếng còi to đến nỗi có thể đánh thức một người đang say ngủ sau khi uống một chục viên seduxen. Giờ thì không có loại còi nào kinh khủng đến thế nữa, cũng không còn còi theo điệu nhạc (nhất là “Lambada”), nhưng về cơ bản là người Hà Nội cứ ra đường là bấm còi, có chuyển sang đi xe ô tô rõ xịn thì vẫn nhất quyết không từ bỏ thói quen.

Rồi thói quen cái gì cũng thích trang trí, cải tiến mãi vẫn không biến mất. Xe đạp thì dán đủ màu mè vào nan hoa, xe máy thì nham nhở yếm đủ mọi hình thù, đến ô tô thì gần đây bỗng rộ lên trào lưu lắp đèn khắp nơi, có những Sonata, Lacetti và cả Audi đi trên đường không khác gì những miếu thờ di động lập lòe đèn đóm. Không những thế, bấm còi còn đi đôi với một thói quen vô cùng tệ hại nữa của người hứng chí mới biết lái ô tô: thói quen nháy đèn. Động tác nháy đèn (và cả bấm còi) ở các nước khác chỉ được sử dụng vô cùng hãn hữu khi có trường hợp khẩn cấp, còn trên đường phố Hà Nội, xe cộ thi nhau bấm còi và thi nhau nháy đèn, nhiều lúc chẳng vì cái gì cả; trong sự ngột ngạt của tắc đường, phố xá Hà Nội trông thực sự giống quang cảnh một rạp xiếc rong đang diễn tiết mục tạp kỹ.

Tình hình nghiêm trọng đến mức nghe đâu có một bình luận viên bóng đá rất nổi tiếng, chuyên về bóng đá Ý, đã lớn tiếng tuyên bố công khai rằng nếu như trong lúc lái xe trên đường mà có ai cứ nháy đèn làm lóa mắt anh, anh sẽ quay xe lại chạy đằng sau mà nháy đèn cho đến lúc đối phương phát điên lên vì tức, để giúp người ta có chút hình dung về cách hành xử kiểu Sicilia miền đất dữ.

Các quan chức rất mặn mà thể hiện mình thực sự quan tâm đến cuộc sống người dân, nếu mà quan tâm nhiều thật, tốt nhất là sao cho đến cuối nhiệm kỳ tiêu diệt được cái tai họa còi xe pim pim rất nhức đầu kia.

lạnh khẳm

Đến hẹn lại lên, đã tới lúc Hà Nội trải qua những đợt lạnh thảm khốc, với cái đặc trưng mà chỉ những ai sống ở đây lâu năm mới cảm nhận sâu sắc được: nhiệt độ mùa đông Hà Nội không bao giờ xuống quá thấp, nhưng cái lạnh này khó chịu thuộc hàng nhất thế giới, khó chịu hơn cả ở những nơi có khí hậu nhiều độ dưới không. Cùng với các phụ tùng không thể thiếu (mũ len, khăn len, găng tay, nhiều người còn bịt cả mặt bằng khẩu trang len) là tâm thức của người nhiệt đới gió mùa: có nắng thì có mưa, có nóng thì có lạnh. Sự quay vòng vòng bất tận này thậm chí còn từng là một đề tài triết học lừng danh, với sự tham gia đầy uy tín của chẳng hạn triết gia Đức Friedrich Nietzsche với khái niệm “quy hồi vĩnh cửu”.

Thiên nhiên cứ hờ hững mà trở đi trở lại, con sâu cứ thành nhộng rồi thành con bướm, còn con người cũng có ối thứ quay vòng, chỉ là người thì không thản nhiên như thiên nhiên mà hoặc háo hức, nồng nhiệt, hoặc chán nản, bi thảm.

thả hết vào

Không biết giờ thì thế nào (vì lâu rồi tôi không mấy tham gia cuộc sống xã giao) chứ theo như nhận xét của tôi, người Hà Nội tuy rằng cảnh vẻ, khó chiều, vài người ngồi nói chuyện với nhau là mỗi người một ý không ai chịu ai, nhưng riêng về khoản giải trí đông người thì lại khá là đồng lòng nhất trí: cho tới gần đây (có thể giờ vẫn vậy), vua và hoàng hậu trong số các thú vui cộng đồng của người Hà Nội là lẩu và karaoke.

Hà Nội, cho dù ai có nói gì, với tôi cũng là một thành phố đi ngủ sớm. Mùa hè thì còn có chút hoạt động về đêm (vừa hoạt động vừa đề phòng các nhóm đua xe choai choai đầu chít khăn trắng gầm rú ga, còi), chứ sang mùa đông quãng ngoài chín giờ là đường phố heo hút lắm rồi, những phố rất đẹp như Hoàng Diệu, Nguyễn Tri Phương nhìn thấy có bóng người là đã mừng lắm. Điều này có lẽ các chuyên gia của bộ môn văn hóa so sánh phải quan tâm đặng giải thích cho thấu đáo: cũng là người miền nhiệt đới, thế mà người dân các nước nói tiếng Tây Ban Nha sinh hoạt rõ là muộn. Đi ăn quãng chín giờ tối ở Barcelona, vào quán có khi chưa có bóng người, thế mà dân gốc Tây Ban Nha và dân Việt Nam đều có tập quán rất tao nhã là ngủ trưa hằng ngày (họa sĩ Morris đã bất tử hóa dáng ngủ của người Mexico trong bộ truyện tranh lừng danh Lucky Luke). Ở Hà Nội thì đêm đến, ngoài vài ba chỗ lác đác lẻ tẻ còn sáng ánh đèn phục vụ “dân chơi” (chủ yếu người nước ngoài) và người lao động, gần như khắp nơi say sưa ngủ.

nói

lại bắt đầu bí đề tài rồi các bác ơi :p

-----------

Tôi ngồi trong quán cà phê nhìn ra ngoài đường. Lâu rồi không uống bia vì tình hình lạm phát ngày càng gay cấn, chi tiêu cần cắt giảm mọi bề. AQ một chút thì cứ nghĩ quán cà phê bớt ồn ào hơn quán bia, kể ra cũng là tốt, chứ quán bia như Hải Xồm, Lan Chín có những lúc chưa kịp say bia đầu óc đã quay cuồng đảo lộn vì tiếng người nói ào ào như ong vỡ tổ, như tằm ăn rỗi, như cối xay lúa, ù ù mãi không thôi, lại thêm những tiếng “một hai ba Dzô… một hai ba Dzô… một hai ba Dzô…” như đệm trống trong nhạc rock, miệt mài suốt từ buổi trưa, kéo mãi có khi đến tận quá nửa đêm.

Ngày xưa khi chỉ trích tính khí dân tộc, Tản Đà thì nói “Dân hai lăm triệu ai người lớn/Nước mấy nghìn năm vẫn trẻ con” cho biết người Việt Nam mãi mà chẳng chịu lớn, còn Nguyễn Văn Vĩnh thì rất ấn tượng với cái thói hay cười: cái gì cũng cười, chuyện gì cũng cười, cười liên tu bất tận. Giờ thì phải nói rằng: Chúng ta rất thích nói.

chuyện tùy tục

số 21 :p

Vào nhà người Nhật (và nhà tập thể lát gạch hoa ở Việt Nam thời bao cấp) dĩ nhiên phải bỏ giày ngoài cửa, ăn tối ở nhà người phương Tây đương nhiên phải cố gắng dùng dao dĩa. Uống rượu trên Lạng Sơn, sau mỗi chén bạn phải mau mắn chìa tay cho người đồng ẩm để bắt, nếu không sẽ bị coi là bất lịch sự. Nghe nói nếu là khách ở nhà người Eskimo, khi được chủ nhà mời, khách phải ngủ đêm với vợ chủ nhà, từ chối bị coi là một hành vi khinh thường người khác không thể chấp nhận được.

Ngôn ngữ cũng vậy: sự vay mượn lẫn nhau là vô cùng phổ biến, nhưng vay mượn thì vay mượn, chỉ cần cách đi một khoảng không gian nhỏ là đã có lệch lạc, khác biệt đến nhiều khi không nhận ra nổi nguồn gốc nữa. Cùng một ngôn ngữ đã vậy, chẳng hạn đi vài chục cây số từ Hà Nội lên tới Bắc Giang thôi, từ ném đã biến thành từ đáp và chun đã biến thành nịt rồi.

đất có lành thì chim (hiền) nó mới đậu

(nhân dịp có hai con chim rất đỏm tên là Jolie và Pitt dạt vòm tới đây :d)

Angelina Jolie và Brad Pitt đến Việt Nam vì một lý do rất ít trùng lặp với người khác, ngoài việc tạo ra cơ hội tuyệt vời cho các phóng viên Việt Nam tập tành làm paparrazi và gây xao xuyến, lưu luyến cho nhiều người thích nhìn thấy những con người đẹp đẽ và nổi tiếng tầm cỡ thế giới từ khoảng cách gần đến vậy, còn khiến những người ưa suy nghĩ cắc cớ nảy ra câu hỏi: người nước ngoài, họ đến Việt Nam vì những lý do gì?

Trong khi người Việt Nam tuyệt đại đa số ra nước ngoài vì những lý do cận kề với “cuộc sống” như đơn giản là để sống ở đó, để tìm một công việc lâu dài đặng đủ điều kiện mua nhà, mua xe trả góp, hoặc giả là đi học, gần đây thì nhiều người đi du lịch hơn, thì ở chiều ngược lại (trong bối cảnh một thế giới phẳng theo khái niệm của Thomas Friedman) người nước ngoài xuất hiện ở Việt Nam hiếm khi nào là trong một khoảng thời gian dài.

chả dễ

Bởi Hà Nội rất nắng vào mùa hè và rất lạnh vào mùa đông. Bởi đi ngoài đường hay bị ve bậy lên đầu hoặc bị tài xế taxi đòi đến già nửa chục triệu đồng cho một cuốc đi vài cây số, vào quán ăn thì lại thường bị chửi. Hà Nội thật không đơn giản Hồ Gươm liễu rủ, “dáng kiều thơm” hay “sương tỏa vào phố từ phía bờ sông” (Trần Đăng - Một lần tới thủ đô) mà còn có đội “quân khu thủ đô” đông đảo rất là “đầu gấu” (đợt truy quét hùng hậu vừa rồi của cảnh sát chỉ loại trừ đi được một phần nhỏ) và không những thế người Hà Nội còn hay nói ngọng l với n. Nhìn chung là một môi trường sống không mấy hiền lành.

Môi trường ấy không đơn giản, nhất là với người nước ngoài. Thành thử gần đây đã có một phụ nữ người Úc lên tiếng bằng cả một cuốn sách. Người phụ nữ ấy tên là Carolyn Shine và cuốn sách của cô mang nhan đề Single White Female in Hanoi (Phụ nữ da trắng độc thân ở Hà Nội) kể về chặng đời hơn một năm tại Hà Nội cách đây quãng mười năm. Carolyn Shine tới đây ở và đến cuối cùng phải tuyệt vọng thốt rằng tham vọng giao thoa văn hóa của cô đã tan thành mây khói. Nói một cách đơn giản, cô gái Úc nhận ra chân lý xưa cũ mà Kipling từng phát biểu: Đông là Đông mà Tây là Tây, và ngay cả khi mang trong mình những dự định và một sự cởi mở to lớn, cô cũng không sao làm được người Hà Nội hiểu mình và mình hiểu được người Hà Nội, rào cản văn hóa đơn giản là quá lớn không thể vượt qua.

Tom Hanks bị gí súng

(phao tí tin nhảm :d)

Bắt chước thì có nhiều kiểu lắm. Váy của Marylin Monroe hay tóc của Louise Brooks là những điển hình (gần đây nghe nói có danh hài Việt Nam lại vừa giả gái mặc váy tốc ngược). Lại nhiều người bắt chước cách cầm điếu thuốc lá và điệu bộ hít khói của Lương Triều Vỹ trong bộ phim danh tiếng lẫy lừng một thời, Tâm trạng khi yêu. Nhìn chung, những thứ đập vào thị giác con người ta thì thường nhanh chóng dẫn tới hiện tượng bắt chước; tất nhiên cũng có thể bắt chước những thứ khó nhìn hơn, như là một cách sống, một kiểu suy nghĩ, hay thậm chí là bắt chước sự tốt bụng, lòng chính trực, cho đến cả sự cao ngạo, nhưng nói gì thì nói, phim ảnh vẫn xếp hàng đầu trong những thứ gợi ý cho người ta nhiều điều. Chẳng thế mà các bậc phụ huynh thấy điện ảnh là khả nghi và chỉ “kết” hãng nào ghi rõ độ tuổi khán giả được xem phim.

Tom Hanks là một siêu sao điện ảnh Hollywood, điều đó không có gì phải bàn cãi, và cũng không mấy phải bàn cãi chuyện anh có ảnh hưởng lớn thế nào lên người khác. Câu chuyện gần đây liên quan đến Tom Hanks được một tờ báo Việt Nam thuật lại đại khái như sau: một bộ phim mà Tom Hanks vừa viết kịch bản, làm đạo diễn lẫn đóng vai chính được trình chiếu một thời gian thì đến một hôm Tom Hanks ra ngoài đường gặp hai khán giả. Sau khi chuyện trò qua lại một thôi một hồi, Tom Hanks phát hiện hai khán giả ấy không hài lòng với bộ phim của anh, họ còn thẳng thắn chê phim ấy dở. Thế là diễn viên chính của Giải cứu binh nhì Ryan rút phăng tiền túi trả lại tiền vé cho cặp khán giả nọ.

hơi ngắn rồi lại hơi dài

Có những lúc ngồi uống bia với mấy ông bạn là nhà văn và nhà phê bình văn học, lúc sắp tàn cuộc thấy họ rất buồn bã, trái ngược hẳn với những rôm rả mới lúc trước còn khua động cả một góc phố. Gặng hỏi mãi, nằn nì thuyết phục hăm dọa họ mới chịu trả lời: hóa ra họ sợ về nhà, không phải vì sợ bị vợ mắng, mà vì mới được tặng tiểu thuyết và trường ca.

Được đồng nghiệp tặng tác phẩm lẽ ra phải vui sướng, những quyển sách có chữ ký tác giả thậm chí còn có thể trở thành vật gia bảo, dăm chục năm nữa con cháu tha hồ hưởng lợi, giống như bây giờ dân chơi sách lùng sục bản Vang bóng một thời in năm 1945 ghê lắm, giá nghe nói cao ngất ngưởng. Thế nhưng văn nhân ngày nay lắm lúc ớn lạnh sống lưng khi được tặng sách: tiểu thuyết thì trường thiên, mà thơ thì thường là trường ca.

Tiểu thuyết ngày nay ngoài một số vẫn gắng theo gương tiền nhân mà nhỏ nhẹ với một chữ “tiểu”, cương quyết tránh xa phạm vi của “đại thuyết”, vẫn được hiểu là kinh, sử, tử, tập, thì một số khác nhất định dày cồm cộp như sách luật, lại còn hay in bìa cứng, chẳng những thế lại còn nhiều tập. Một số nhà văn thành danh từ những tiểu thuyết dung lượng vừa phải, đến nay vẫn còn vương vấn trong tâm hồn người đọc, bỗng đùng đùng chuyển sang toàn trường giang tiểu thuyết, đề tài to lớn vĩ đại nhìn xuyên suốt bao nhiêu năm lịch sử dân tộc, bốn tập tám tập nặng đến cả yến gây hãi hùng cho bất kỳ loại giá sách gia đình nào.

Trường ca thì sau một quãng thời gian lắng xuống gần đây bỗng khí thế trở lại. Giai đoạn đỉnh điểm của trường ca Việt Nam có lẽ là cuối những năm 1970, đầu những năm 1980 với những dấu ấn đáng nhớ: Đường tới thành phố (Hữu Thỉnh), Những người đi tới biển (Thanh Thảo), Mặt trời trong lòng đất (Trần Mạnh Hảo) và trường ca Người vắt sữa bầu trời của tác giả nhiều bài thơ có hơi thở rất dài và hoang dại, Thu Bồn. Bẵng đi rất lâu, mấy năm trở lại đây bỗng lại thấy nhiều trường ca. Hơi thở của các nhà thơ Việt Nam đã bớt ngắn ngủi, hổn hển của những cách tân, những thơ ý niệm, tân hình thức hoặc vụt hiện, hay họ cảm thấy rằng thời đại hào hùng của sử thi, của những bài ca dài đã trở lại? Khó mà biết được, chỉ biết rằng nhiều trường ca đã ra đời trong mấy năm vừa qua, phần lớn làm xám mặt những người vinh dự được tặng.

Nói gì thì nói, viết được tiểu thuyết những mấy tập và làm được trường ca, tác giả của chúng hẳn phải có hơi từ dài đến rất dài. Cách đây nhiều thế kỷ, Không Lộ thiền sư trong một phút đột xuất đã để lại cho đời sau câu thơ bất hủ: “Trường khiếu nhất thanh hàn thái hư” (Một tiếng kêu vang lạnh cả trời). Một tiếng kêu mà lạnh cả trời, đủ biết nội công thâm hậu đến như thế nào. Lĩnh được tâm ấn của thiền sư về sau này nổi trội có các anh hùng trong chưởng Kim Dung, vài người có tiếng hú dài đau đớn sầu muộn đến ám ảnh người đọc bao nhiêu năm ròng.

Gần đây hơn, hiện đại hơn, những hậu duệ có khả năng thi đua về độ dài hơi chính là các bình luận viên bóng đá trên truyền hình Việt Nam. Để được ngồi nói trên ti vi cho hàng triệu đồng bào nghe, yêu cầu rất lớn mà họ phải thỏa mãn, ngoài việc nhớ chính xác tên từ vài trăm tới vài nghìn cầu thủ và miêu tả đúng tình huống trên sân, chẳng hạn khi Messi lừa bóng qua ba hậu vệ thì không được nói anh chỉ đi qua hai người, biết nói “việt vị” khi có tình huống việt vị, ngoài những yêu cầu ấy, họ còn phải có hơi dài. Bởi vậy nên khán giả truyền hình mới được nghe những tiếng hét “Vào” đầy phấn khởi, và kể cả “Không vào” đầy nuối tiếc dài cỡ nửa phút phát ra từ cái truyền hình.

Nhà văn và nhà thơ một số người cũng để ý đến điều này, họ luyện hơi nhiều hơn luyện những cái khác, họ bình tĩnh lấy hơi rất lâu rồi khi đã quyết định xuất chiêu, tức thì những bộ đại tác phẩm ra đời, nhìn thấy ai cũng kinh hồn nhưng thường thì sẽ nằm im trên giá suốt nhiều năm không được động tới (đấy là nói ví dụ có giá sách chịu được sức nặng của những tiếng kêu lạnh trời ấy).

-----------

đây là bài hơi ngắn: lâu rồi không thấy chị HY làm thơ nhỉ :p

cười như đười ươi xóc lọ

Cười không làm ai bị làm sao, có thể là mỏi miệng một chút, hoặc là mãnh liệt lắm thì làm người ta ngã, nhưng là… ngã từ trên ghế xuống đất, chứ không đến nỗi như những trò mơ mộng bay bổng lơ lửng tận trên mây trên trời rồi diều đứt dây ngã từ không trung xuống đất vỡ cả đầu. Thế mà nhiều lúc cái sự cười này cũng nhiêu khê lắm.

Vài tuần vừa qua, cả xã hội lên một trận cười lịch sử, nhất là trên các diễn đàn và trang cá nhân mà Internet cung cấp cho chúng ta. Trận cười này liên quan đến một cuốn sách có tranh tên là Sát thủ đầu mưng mủ. Người ta cười vì bản thân cuốn sách gây cười cho họ, người ta cười vì cuốn sách gợi hứng cho họ nghĩ ra những thành ngữ mới mẻ (có lẽ chỉ cần đi “hứng” những câu thành ngữ vừa được cộng đồng tạo ra trong mấy ngày vừa rồi là đã có thể làm thêm một Sát thủ đầu mưng mủ nữa), và người ta cười vì những câu chuyện xoay quanh cuốn sách.

hoa sữa non thì hung hăng

hung hăng như Đinh La Thăng :x :x :x

Hạnh phúc là một vấn đề khó, hiểu nó, định nghĩa nó như thế nào đã là khó: “Hạnh phúc là gì, bao lần ta lúng túng/Hỏi nhau hoài mà nghĩ mãi vẫn chưa ra” (Dương Hương Ly). Có được nó, hưởng thụ nó lại càng khó. Giữ được nó thì lại càng vô vàn khó hơn nữa. Chỉ cần nghĩ hạnh phúc là thứ vô hình và trừu tượng, tức khắc cả đời ta sẽ không bao giờ thực sự có được nó. Nhưng hạnh phúc là một thứ cụ thể, sờ chạm vào được ư? Lại càng khó tưởng tượng.

Cốt lõi của vấn đề có lẽ nằm trong cách nhìn. Tin mừng là bạn có tới hai cách lựa chọn trong cuộc sống, giống như các chuyên gia về “sống đẹp, sống vui” vẫn thường hay nói: một nửa cốc nước với người bi quan là “chỉ có” nửa cốc, với người lạc quan thì lại là “đã có” hoặc “vẫn còn” nửa cốc.

nú vồ rịt (tiếp tiếp)

Ra đường nhìn là đã thấy, Bentley cách đây mới vài năm còn là loại xe siêu hạng hiếm như Peugeot (Pơ-giô cá vàng) thời xưa, giờ chạy lung tung dân ngõ còn chẳng thèm ngó. Cái sự giàu đột xuất này còn được chứng nhận bằng lời phát biểu của những người rất có thẩm quyền (nhỉnh hơn sở thuế một chút) trong việc đo lường túi tiền người khác: trên Thể thao & Văn hóa cuối tuần số 42, một ông bầu âm nhạc nói: “người giàu lên ở Hà Nội cũng rất nhiều và vì thế họ muốn có nhiều sự chọn lựa”. Cũng trên số báo này, một tên tuổi khác cho biết: “Tôi đã nhìn thấy ở Hà Nội đang hình thành một lớp người nghe nhạc rất mới, họ chịu khó đi nghe nhạc hơn, chịu khó bỏ tiền mua vé”. Nghe mà mừng cho ngành âm nhạc Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng.

Miêu tả và so sánh thì tàm tạm vậy, mặc dù còn ti tỉ chuyện, như là anh A nhờ người trong ngành xuất nhập khẩu mang về cho vài cái ghế nhựa trị giá vài chục nghìn đô mỗi cái, vì là hàng do một nhà tạo mẫu danh tiếng thế giới nào đó làm ra, ngồi tất nhiên là êm hơn ghế khác; như là các chị B, C, D ngồi ở quán cà phê đọc vanh vách túi các chị khác xách đi ngoài đường là hàng hiệu xịn hay hàng hiệu Quảng Châu, rồi cả nhái nước một hay nhái nước hai. Đấy là còn chưa đi vào địa hạt của sự chơi bời và sưu tầm, cái địa hạt được làm nên từ rất nhiều tấm tắc trước một dàn nghe nhạc triệu đô hay ga-ra đỗ những dăm bảy ôtô đua có chiều cao chưa bằng một con chó béc-giê. Vấn đề là phải giải thích tại sao lại như vậy.

nú vồ rịt (tiếp)

Ngồi liệt kê những biểu hiện của sự giàu hiện nay thì sẽ rất sốt ruột và cũng không mấy ích lợi, lại không sao mà cặn kẽ cho nổi; đại khái cuối tuần shopping Hồng Kông, đến kỳ thì sang Malaysia xem đua xe F1, mùa hè nắng đẹp thì không thể không đi châu Âu, nơi ấy ngoài làm những gì du khách người ta vẫn hay làm thì các nouveau riche của chúng ta còn đặc biệt thích ở lại khách sạn “úp” mì tôm ăn với nhau.

Miêu tả kỹ càng và sâu sắc cái sự mới giàu này, chắc chúng ta phải chờ đến khi nào xuất hiện một Vũ Trọng Phụng mới. Vinh quang đang nằm đó đợi sẵn, rất gần, những nhà văn trẻ vừa qua đợt họp hội nghị rất hào hứng của Hội Nhà văn Việt Nam. Bây giờ chỉ cần nhắc tới một nét nhỏ của cái thế giới sinh động ấy mà thôi: mùi của sự mới giàu, nó ra làm sao?

Mới cách đây vài chục năm thôi, mùi của đột ngột giàu là mùi thấy được ngay khi những công-ten-nơ hàng chậm đánh theo đường biển được khui ra. Cái mùi ấy, ai đã ngửi một lần vào thời gian khó, vĩnh viễn không bao giờ quên được. Nó là mùi bên trong các thùng hàng chuyển về từ Liên Xô và các nước Đông Âu, hay được dỡ khung gỗ ngay ở sân các khu tập thể, đi kèm với tiếng “lách tách” của bọn trẻ con dùng ngón tay bấm vỡ những nút ny lông của các tấm lót quấn quanh xe máy Simson, xe đạp Mifa và rất nhiều nan hoa cùng nồi áp suất. Mùi thì thăm thẳm sâu sắc và âm thanh thì nhí nhách rộn ràng, dấu vết oanh liệt của cái thuở cho đến giờ vẫn được rất nhiều người nhớ nhung.