Lời giới thiệu

như vậy là, tiếp tục GDCA

(cũng tiếp tục pp7 và đbđ-đ)

Được một lần - pour une fois - tôi thấy rất đỡ: khỏi cần phải viết lời giới thiệu cho một cuốn sách. Lý do hết sức đơn giản (không thể đơn giản hơn được nữa): đã có rồi, cái lời giới thiệu, lời nói đầu, lời nhà xuất bản, etc., ấy. Được một lần này, hết sức rảnh tay, tôi chỉ việc lấy lại: vả lại, những gì đã tồn tại (ta gọi là lịch sử) thì để làm gì đây, nếu không phải là cho những việc như thế này?

(NB. chẳng bao giờ tôi viết lời giới thiệu; gần như là không bao giờ)

Nhìn giấy đen thế kia thì tất nhiên đọc không dễ lắm, nhưng không phải là không đọc được. Chắc nhiều người cũng đã đọc.

Đây là lấy từ - như ai cũng đã đoán được - bản dịch tiếng Việt trước đây (cách đây 35 năm) của Éducation européenne. Kể cả nếu chưa đọc nó (quyển sách) bao giờ, thì dựa vào mấy bức ảnh trên đây đã có thể biết, bản dịch ấy tên là Bao người chờ đợi.

Nhưng chuyện không hoàn toàn như vậy: đấy là bản dịch Éducation européenne, nhưng có nhiều Éducation européenne, chứ không phải một. Cụ thể hơn, bản tiếng Việt dịch từ quyển sách trong bức ảnh thứ hai. Nói đúng hơn, từ tình trạng văn bản trong quyển sách đó.

Sở dĩ như vậy là vì, Romain Gary không viết nó xong ngay: đây là tiểu thuyết đầu tiên của Romain Gary, in tại Anh vào năm 1944, tức là không lâu trước Giải phóng. Đấy là bản tiếng Anh (Forest in Anger). Ngay sau Giải phóng, đến lượt ấn bản Pháp (Calmann-Lévy), tức là trong bức ảnh ở đường link.

Thế nhưng, khoảng 15 sau đó, Romain Gary sửa lại nó, và từ đây mới có ấn bản definitive. Tạm thời, lúc này, chưa đi sâu vào đó lắm, mà chỉ nhấn mạnh một điều: Giáo dục châu Âu đã sửa chữa xuất hiện sau một cuốn tiểu thuyết khác: Rễ trời, tất nhiên. Điều này hết sức quan trọng.

Nhưng điều đó cũng chưa đi sâu vội. Điều quan trọng cần chỉ ra: bản trước và bản sau khác nhau như thế nào? câu trả lời là: rất khác nhau. Chẳng hạn, phải bản sau mới có chương III, tức là chuyện xảy ra tại Sucharki: Zosia đã xuất hiện từ đó; chương ấy cũng giải thích rất nhiều điều.

Cũng bản sau mới có nhân vật người bạn gái của Tadek Chmura, với vẻ đẹp khuôn mặt khiến Janek không bao giờ quên được: trong sự giáo dục mà Janek nhận được, còn có giáo dục về nhận biết cái đẹp.

Đặc biệt, bản trước không có một nhân vật - một figure, một hình tượng thì đúng hơn - vô cùng quan trọng, chính hình tượng này làm nên cả một dimension cho cuốn tiểu thuyết. Đấy là Du Kích Nadejda trong huyền thoại.

Để biết nhân vật đó quan trọng đến mức nào, chỉ cần nhìn vào bản dịch tiếng Đức của Éducation européenne:

Người dịch tiếng Đức hiểu nhân vật đó có tầm quan trọng tới mức nào, nên đã lấy luôn làm nhan đề cho cuốn sách.

Giờ, trở lại với Bao người chờ đợi.

Tôi có quyển sách đã từ lâu, nhưng chưa bao giờ đọc (và như vậy thì không chỉ là vì giấy của nó đen sì). Phải tận đến lúc đọc lại bản dịch của tôi, thì tôi mới giở sách ra, xem từng đoạn ngắn.

Tôi có thể nói rằng, đấy là một bản dịch tốt, đứng đắn, cho dù nếu nó rơi vào bọn đếm lỗi trên mạng, vốn nhan nhản khắp nơi ở mọi chỗ nào có người nói tiếng Việt, suốt trong vòng hơn chục năm vừa qua (thấy mà phát ngán: rặt mấy trò chứng tỏ ta đây, của một binh đoàn toàn bọn thật ra không biết đọc, thậm chí còn chẳng đọc), thì cuốn sách có thể bị tính là chứa đến trên 1.700 lỗi (bằng số: một nghìn bảy trăm vài chục).

Người dịch Bao người chờ đợi liên tục hiểu sai, nhưng tôi thấy chẳng vấn đề gì mấy, câu chuyện ở tổng thể vẫn không thể hiểu lệch đi được, vì thế.