sáng xuống

Donnez-moi des doutes, encore et toujours des doutes.

Cioran

C'est comme si je suis frappé par l'hiver.

Qua được (thêm một, một trong những) Chủ nhật: đã có thể quay trở lại với sự sáng. Trong topic của "sáng" điều đáng nói không chỉ nằm ở "từ tối đến sáng" (đi từ đây đến kia, đi qua, vượt qua) mà còn ở một đảo chiều: không còn là sáng lên, mà là sáng xuống.

Ở đây, khó có gì vượt được tầm vóc (nhất là tầm vóc của ý nghĩa) so với thời điểm của Kant. Không phải ba Kritik, mà là text rất ngắn và rất nổi tiếng: "Was ist Aufklärung?" Ở đây, một trong những nhân vật sáng nhất nói về sáng.

Thế nhưng, cốt yếu sự sáng ở Kant là: từ minor sang major. Ngoài nhiều (rất nhiều) điều khác, giờ đây một ý nghĩa nữa hiện ra trước chúng ta từ moment-Kant: "Was ist Aufklärung?" là chứng nhận cho thời điểm cực trưởng, ít nhất là ở châu Âu.

Vậy là chúng ta quay trở lại với cặp trưởng-thứ (cũng trưởng-thứ nữa): quả thật chưa bao giờ âm nhạc châu Âu major đến thế (chỉ cần nghĩ đến Mozart - một người tuyệt đối cùng thời với Kant, sinh sau Kant khoảng 30 năm nhưng chết trước Kant). Sự trưởng của âm nhạc thế giới chỉ giảm dần mức độ với yếu tố Nam Mỹ, nhất là Argentina (thank you).