"thói quen": một từ có vị trí - cho dù dường như không có vẻ gì là vậy giữa một số từ khác, như, hay, hoặc nữa
Đối với Marcel Proust, thậm chí tình yêu gần như không là gì khác ngoài thói quen. Nhân vật quan trọng hơn cả về nó, thói quen, là Maine de Biran:
Đây là một nhân vật ngay sau và tiếp nối của những Condillac.
Maine de Biran là một trong những triết gia thuộc dạng rất lớn nhưng rất ít được biết đến bên ngoài Pháp (ở nước nào cũng có những người như thế: những người kháng cự giỏi đến nỗi thoát - tất nhiên, một cách tương đối - được cả khỏi sự xuất khẩu). Bergson coi Maine de Biran là một trong những nhà siêu hình học vĩ đại nhất; đến tận Merleau-Ponty vẫn bình luận Maine de Biran.
Nhưng Maine de Biran còn khiến mọi điều trở nên khó khăn hơn (có những người, ta đoán dường như họ chẳng làm gì khác ngoài gây vô vàn khó khăn cho người khác) vì gần như chẳng in gì trong lúc sống. Quyển sách trong ảnh đã chiếm gần như tất tật những gì Maine Biran cho in. Và những gì lộ lúc sinh thời của Maine de Biran chủ yếu (mà cũng rất ít) discours - như đã nói, đấy là hình thức nổi trội hơn cả, của một thời. Khỏi phải nói thêm rằng, phần lộ ra chỉ chiếm một tỉ lệ rất, rất nhỏ so với những gì chìm (chìm tự nguyện).
Maine de Biran là nhân vật ngay tiếp sau loạt Condillac, nhưng nhất là Destutt de Tracy và Cabanis, thậm chí còn thân thiết với họ. Các chủ đề của Maine de Biran ban đầu cũng xuất phát từ họ, như thói quen, nó đã là đối tượng của nhiều người. Trong số những gì Maine de Biran viết và in khi còn sống, có rất nhiều liên quan đến Condillac, đến Cabanis, và cả Charles Bonnet. Nhưng điều kỳ lạ nằm ở chỗ, không rõ bằng cách nào mà Maine de Biran thoát được khỏi hết. Điều đặc biệt ở Maine de Biran (chắc hẳn đây là điểm hấp dẫn những người về sau, Ravaisson, Bergson, Merleau-Ponty) là sự tinh tế, điều xét cho cùng rất khó gặp trong thế giới triết học. Maine de Biran cũng không ngừng tự trách cứ bản thân vì quá ham mê cuộc sống xã hội.
tiếp tục
ReplyDelete