Cát

Cú lướt qua Andersen gần đây của tôi, ngoài việc khiến tôi như thể bị hút về phía Bắc (chuyện đã nói ở kia), tức là, tức là rất giống như bị hút ra khỏi "element" của tôi (nỗi khó ở của tôi tại những nơi quá thiên về phía Bắc đã nói qua ở kia) - chúng ta cứ chuẩn bị sẵn tinh thần là sắp sửa ào ạt khí hậu của miền Bắc, không chỉ Đan Mạch mà còn cả Thụy Điển, Na uy hay Finland, hay Iceland etc -, mà, chẳng hạn câu chuyện về cát còn đẩy tôi vào một môi trường không mấy quen thuộc.

Nói tóm lại, một cuộc rơi vào những không quen.

Cuộc đọc lại tổng lực văn chương Nhật Bản gần đây của riêng tôi khiến tôi thấy tương đối rụng rời tay chân. Chúng ta nhìn lại những tình yêu xưa cũ như thế nào? Những tình yêu cũ, chúng trở nên lung linh, khi nhìn từ khoảng cách diệu vợi, hay chúng bốc mùi đến nỗi từ rất xa vẫn ngửi thấy, giống mùi cá trích trên bờ biển vùng Jutland, Đan Mạch?

Thêm một lần nữa: Que reste-t-il de nos amours? (tôi rất thích nhắc lại: đây là bài hát của Charles Trenet, được François Truffaut dùng làm nhạc cho bộ phim Baisers volés, cảnh mở đầu của bộ phim là cảnh Jean-Pierre Léaud nằm đó, một quyển sách để trên mặt, đó là Bông huệ trong thung của Balzac).

Nhất là, Tanizaki (Junichiro) hay Mishima (Yukio), mấy tình yêu lớn trong quá khứ của tôi, giờ tôi thấy nhạt nhẽo vô biên. Kawabata (Yasunaki) thì chưa bao giờ là một tình yêu của tôi. Tôi nghĩ rằng văn chương Nhật Bản là một khối over-estimated khổng lồ.

Tôi càng thấy rõ hơn trí thức Việt Nam ngu xuẩn đến mức nào khi sùng bái Nhật Bản. Có một lần tôi chỉ vừa mới động đến điều này tức thì bùng nổ ngay một trận tàn sát, ở đâu ấy nhỉ, giờ ngại tìm lại quá.

Nhưng chính là như vậy: ở cốt lõi của tính chất Nhật Bản có một điều gì đó rất khó diễn tả, nhưng tôi chắc chắn là không hay ho gì hết.

Ngu xuẩn tối cao là các trí thức Việt Nam ca ngợi Nhật Bản hết lời và chê bôi chữ Nôm của Việt Nam, thậm chí coi chữ Nôm là nguyên do cho chậm phát triển, etc.

Nhưng, trong số mấy ngôn ngữ xuất phát từ tiếng Hán, tiếng Nhật mới ngớ ngẩn nhất, không phải thế à? Hiragana và katakana không giống như là mấy thứ tầm gửi uốn éo bám vào "cây chủ" kanji à? Nhưng có gì hay ho trong mấy cái trò tầm gửi ấy? Rất có thể các trí thức Việt Nam say mê Nhật Bản, cái gì Nhật Bản cũng hay tuốt, chỉ là bởi vì tầm gửi thì thích tầm gửi.

Một trong những thứ đáng ghê tởm nhất xuất phát từ Nhật Bản là bonsai. Các tâm hồn khuyết tật và đê tiện thích (tìm được khoái lạc, một khoái lạc đặc biệt đê tiện) nhìn sự khuyết tật ở chỗ khác, ở những cái cây.

Bonsai xứng đáng được coi là một trong những biểu tượng lớn nhất của sự đê tiện con người, là sự đê tiện được mang tên "nghệ thuật".


Ấy thế nhưng, trong cuộc đọc lại tổng lực văn chương Nhật vừa rồi, tôi lại thấy một trường hợp ngược hẳn lại. Có một văn chương mà trước đây tôi không mấy quan tâm, giờ đây tôi mới nhận ra hết được tầm vóc.

Đó là Kôbô Abe. Cuốn tiểu thuyết Người phụ nữ cát, tôi nghĩ, không khác gì ờ... ờ... vật lý lượng tử.

Đúng, một số người gọi Kôbô Abe là "Kafka của Nhật Bản" hoàn toàn không sai.



NB. đã tiếp tục Les Fleurs de Tarbes của Jean Paulhan