Một thế giới đực

Cũng như trong thế giới Anh-Mỹ, thêm một bản dịch văn học Mỹ Latinh sang tiếng Việt là một chiến công. Bên đó, New Directions và New Letters đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc đưa các nhà văn như Cesar Aira, Roberto Bolaño đến tay độc giả. Ở Việt Nam, không có nhiều tác phẩm văn chương Mỹ Latinh được dịch từ nguyên ngữ.

Thành phố và lũ chó (Mario Vargas Llosa) được dịch từ tiếng Tây Ban Nha và là một cuốn tiểu thuyết đậm đặc "đực tính". Thế giới Latinh, kể cả Mỹ Latinh, luôn luôn nặng tính đực, nhưng hiếm khi nào cái đực tính ấy rõ ràng, đặc quánh, tràn trề như ở một số tiểu thuyết, trong đó có Thành phố và lũ chó. Tác phẩm đầu tay của Vargas Llosa là nơi ông phô bày đặc tính này một cách hào phóng hơn hết, nhưng lại đậm màu khắc kỷ của một môi trường kỷ luật nghiêm ngặt (một trường thiếu sinh quân toàn nam sinh, nghiệt ngã đến từng chi tiết ngủ dậy đánh răng xếp hàng).

Trong Thành phố và lũ chó đã có đầy đủ các yếu tố kỹ thuật viết văn sau này sẽ đưa Vargas Llosa lên hàng bậc thầy văn chương thế giới. Cho đến gần cuối cùng, tôi vẫn bị tác giả đánh lừa ở một vài chi tiết, mặc dù đã hết sức cẩn thận và ý thức rất rõ về cách bài binh bố trận chữ nghĩa và phương thức trần thuật ở văn chương Vargas Llosa.

Và nhất là đực tính trong cuốn tiểu thuyết, nhiều lúc đến mức gây khó thở, hơn nhiều so với Dì Hulia và nhà văn quèn, hơn nhiều cả so với Trò chuyện trong quán Catedral.

Và cũng đặc biệt gần với Jean-Paul Sartre. Nhờ đọc Thành phố và lũ chó tôi mới biết câu "Tôi sẽ đập vỡ mặt kẻ nào bảo tuổi hai mươi là cái tuổi đẹp nhất" là của Paul Nizan chứ không phải của Robert Brasillach như xưa nay vẫn nghĩ. Nizan là bạn thân của Sartre từ bé, trông rất giống nhau, cũng bé nhỏ gầy gò, nhưng chết sớm, đặc biệt giống Sartre ở khuôn mặt, và giống hơn nữa là cũng lác (có điều Sartre và Nizan lác ngược bên nhau).

Cũng như dịch giả Nguyễn Khánh Long, dịch giả Lê Xuân Quỳnh cũng mới qua đời. Bản dịch Thành phố và lũ chó này tuy đã xong xuôi nhưng chưa hẳn là đã hoàn chỉnh. Anh Cao Đăng và tôi đã cố gắng chu toàn việc sửa chữa cho bản dịch.

Đây là bài viết về một bản dịch khác của Lê Xuân Quỳnh.