Our Chance

("May": một từ tiếng Việt, chứ không phải tháng Năm, hay tên phụ nữ)

Một cuốn tiểu thuyết như Chance của Joseph Conrad

(Conrad và Conrad)

một cuốn tiểu thuyết như thế thì:

Cần phải thấy rằng cách kể chuyện của nó là một đường lối có thể miêu tả như sau: một người kể một câu chuyện trong đó có một người kể một câu chuyện trong đó lại có thể có một người kể, etc. và cứ như mãi; hiện tượng này có lẽ ngày nay sẽ thu hút sự quan tâm của những ai nghiên cứu về não bộ, nơ-ron, hoặc những gì liên quan tới "cognitive".

Tức là, nói ngắn gọn, câu chuyện có nhiều tầng khác nhau.

Một cuốn sách từng có tiếng Việt giúp được cho người ta thấy được cụ thể như vậy nghĩa là thế nào? đây: nhiều khi, trong đó, có một người kể chuyện về một người khác kể chuyện về, etc.

Riêng những gì Joseph Conrad thì sẽ như thế này (kể cả May):

Tức là, cứ JC thì chiều của gáy xoay ngược đi so với các quyển sách khác.

kể cả:

(những gì sẽ; chắc không chỉ vậy)

(lối kể chuyện ấy - có thể nói là đặc trưng của Joseph Conrad, tuy nổi tiếng nhất những lúc nào có Charles Marlow - có thể tìm thấy, dưới dạng đơn giản, trong truyện "Falk" thuộc tập Bão lớn)

Năm thứ ba liên tiếp, Anh Hoa có bản dịch lớn. Điều này là chưa từng có. (năm thứ nhất, năm thứ hai) Và vẫn chưa tròn ba mươi tuổi (còn lâu mới). Sau lần đầu tiên có tiểu thuyết lớn cỡ ấy của George Eliot, lần đầu tiên có tiểu thuyết lớn cỡ ấy của Henry James thì đã lần đầu tiên có tác phẩm lớn cỡ này của Joseph Conrad, trong tiếng Việt. Đây là lần đầu tiên xảy ra một cái gì tương tự. Chưa bao giờ sự rực rỡ của văn chương Anh-Mỹ hiện ra ở mức độ này, tại đây. Nói cho đúng, trước đây toàn là đầm lầy và sương mù - kể cả khi toàn bộ xã hội biết tiếng Anh.

Nghề đi biển, cái nghề mà người ta chọn lấy "ít vì các nguyên nhân thực tiễn hơn là vì hào quang của những liên tưởng lãng mạn" (Joseph Conrad, May, tr.13), được bày ra ngay ở đoạn đầu cuốn tiểu thuyết. Marlow và Powell vừa gặp nhau và nói chuyện trước sự chứng kiến của một nhân vật nữa, người kể chuyện. Người kể chuyện kể lại chuyện Marlow và Powell, rồi kể chuyện Marlow kể chuyện cho mình, rồi kể chuyện Marlow kể cho mình những gì Powell đã kể, etc. Sự phức tạp nếu nghĩ kỹ thì rất lớn ấy được Joseph Conrad xử lý đặc biệt nhẹ nhõm trong May. Đây không phải là lần duy nhất Joseph Conrad sử dụng đường lối trần thuật đó.

Powell xuất hiện trong cuốn tiểu thuyết với câu chuyện thi lấy bằng, một loại bằng cần có nếu muốn có vị trí tốt trên một con tàu. Dẫu chính Joseph Conrad có thể hiện như thế nào, và các câu chuyện về đi biển mà Joseph Conrad kể có thể huy hoàng đến mức nào, thì vẫn có thể gần như chắc chắn được rằng Joseph Conrad đã có một sự nghiệp hàng hải tương đối tầm thường; hơn thế nữa, Joseph Conrad chật vật lắm thì mới lấy được những thứ bằng cần phải có. Không nên quá tin vào các ấn tượng tốt.

Sự trùng hợp còn lớn hơn so với đã nói: Kafka và Conrad, một điều rất khó, nhưng có lẽ vẫn có thể nói đến; và nếu có một lần Joseph Conrad viết như Kafka, hoặc ít nhất khiến người ta nghĩ ngay đến Kafka, thì đó chính là đoạn đầu của May, khi Powell đi tìm Powell dưới tầng hầm trụ sở văn phòng bến cảng (điều mà ta biết được chắc chắn: Proust là nhà văn cùng thời duy nhất mà Joseph Conrad thực sự đọc toàn bộ - Proust thì chết trước JC hai năm). Dường như có những thứ lơ lửng trong không khí, mà những người sống cùng một quãng thời gian thế nào cũng nhìn thấy - nếu có khả năng. Vào thời của chúng ta, đâu là cái như vậy? có lẽ đấy là sự lộn ngược của hào quang. Thậm chí, trong lúc Powell đi tìm Powell dưới tầng hầm, ta chờ đợi một cánh cửa bí hiểm bất ngờ mở và hiện ra "Poseidon", Neptune ở ngạch hành chính trong thế giới của Kafka.

Sau trường đoạn khả năng được nhận lên một con tàu hiện ra là đến trường đoạn tới chỗ, nhìn thấy và lên con tàu (Ferndale) - chuyện diễn ra trong buổi tối. Powell và Marlow, đến đoạn này trong câu chuyện, chìm vào một suy tư siêu hình, về sự chuẩn bị ra khơi. Powell: "ý nghĩ về việc tách hẳn khỏi đất liền suốt những tháng tới khiến tôi trầm mặc và bình thản, như thể có điều gì đó sâu thẳm đã an bài"; Marlow đồng tình: "Chỉ có nghề này, mà sức hấp dẫn nằm ở các phiêu lưu không ngừng nghỉ, mới mang lại cảm giác ấy cho những ai dấn thân vào nó." Powell đẩy suy nghĩ đi xa hơn: "Tôi gọi đó là sự bình yên của biển", và Marlow: "Gọi như vậy là rất đúng" (tr.35). Trang tiếp theo đi sâu hơn: "sự đơn giản là một cố vấn tốt, và sự cô lập không phải là một người thầy tồi". Những gì hoàn toàn có thể coi là châm ngôn cho thủy thủ. Một điều quan trọng không kém: chỉ cần một chương (chương đầu), Joseph Conrad đã khiến được cho Marlow và Powell hiểu nhau, có cảm tình với nhau, nhờ vậy mà Marlow thấy tò mò (không chút ác ý) về Powell - neo của câu chuyện đã được nhấc lên, rất ngọt.

Ý lớn (và bao trùm) của May là "chance": chance chứ không phải fortune.

Tôi tìm được hai lỗi:

(tr.129, d.5: "Không có một" chứ không phải "Không một có")

(tr.144, d.6: không phải "anh trai" mà "em trai": thuyền trưởng Anthony, Roderick Anthony, là em trai của bà Fyne, cả hai là con của "nhà thơ")

May nói đến tài chính, hay quỹ tín dụng, và cũng nói đến cả nữ quyền.