Một số xuộc

"Có phải theo anh thì phụ nữ, tại các thành phố, là những người nhiều lý lẽ hơn, hay phải là đàn ông? Tôi muốn nói chung chung, chứ không phân biệt rõ ra."

(Socrate nói [với Hermogène], trong Cratyle của Platon)

tiếp tục Plato

Vốn dĩ rất trung thành với thời đại (thời chúng ta), tôi thấy cần đặt ra câu hỏi: Socrate có misogyne hay không? (vấn đề đã được nêu, chẳng hạn)

(và, một câu hỏi nữa: Xanthippe có xấu đến thế không?)

Tôi nghĩ rằng Shakespeare không bài Do Thái hơn so với bất kỳ ai vào thời của mình, Dickens không bài Do Thái hơn so với bất kỳ ai vào thời của mình. Thế còn Socrate, trong địa hạt ghét phụ nữ (hay không coi thường phụ nữ)?

Câu hỏi đã được đặt ra rồi, tôi lại không muốn trả lời (nữa): trước các câu hỏi socratic, nếu tìm được cách không trả lời (tất nhiên, điều này không dễ, vì Socrate là người biết hỏi) thì sẽ có cơ tránh được cái việc để mình rơi vào hố chông. Nhưng dẫu thế nào, thì cũng có cả một dialogue, Ménexénie, nơi Socrate thuật lại (coi như là toàn bộ) lời của một phụ nữ cho những việc hết sức quan trọng của lịch sử Hy Lạp. Một phụ nữ tên là Aspasia. Aspasia, giống như thế. Và cũng cần nhớ tới Diotima ở episode vô cùng nổi tiếng (vang dội, hết sức vang dội) trong lịch sử, nhất là lịch sử tình yêu (Symposium, of course). Cái tên "Diotima" cũng cần nhớ, vì nó cũng có vai trò không nhỏ ở một chỗ khác.

Episode cũng rất nổi tiếng: Socrate ở trong tù, sắp chết (trong Phédon). Ngồi đó trước những người đến gặp lần cuối, Socrate trích dẫn Ésope (Ê-dốp), nói rằng mình thuộc lòng những gì nhân vật đó viết. Câu chuyện về xuộc (lại phiên âm) sẽ bắt đầu từ đây.

(thế nhưng lại ao xoọc)

[xuộc trông giống xước nhỉ] [à, chính ra lại giống xược hơn, trong "xấc xược"]

Vấn đề xuộc, hay reference, trông thì có vẻ rất khó (và phức tạp, và rối rắm) nhưng chỉ cần nhìn nhận chính xác là sẽ đơn giản ngay: xuộc của Socrate sẽ chỉ có thể nằm ở hai category, một là những người sống trước thời của Socrate, hai là những người sống cùng thời với Socrate; vẫn còn có thể đơn giản hơn nữa: Socrate có xuộc từ những ai sống cùng thời với mình trở về trước.

Parménide chẳng hạn. Hoặc, một bình luận rất đáng nhớ mà đối tượng là thơ của Simonide (câu hỏi: ở dialogue nào?).

Xuộc lớn, xuộc rất lớn: Pindare.

Socratic questions thông thường tạo ra situation như sau: Socrate hỏi, người khác trả lời, và người khác kia bị Socrate làm cho hiểu ra là mình đã nhầm như thế nào - nhiều lúc sự hỏi và sự đáp cũng không dẫn đến được đâu (không có kết luận nào, và cũng không nên hoảng sợ trước điều này). Đó là sơ đồ chung, mà ai cũng biết. Nhưng chuyện không phải lúc nào cũng như vậy. Có khi, situation trở thành Tưởng cười (trừ) mà được à, như trong Protagoras, lại có lúc Socrate bỗng biến mất, mà Socrate biến mất thì tất nhiên chẳng có câu hỏi nào của Socrate: chuyện xảy ra trong Symposium. Ở mô hình sơ đồ của Socrate, tất nhiên situation-limit sẽ là khi nó bị đảo ngược, tức là Socrate phải trả lời, một Socrate không còn là người hỏi nữa, mà bị hỏi (nhất là hỏi dồn); điều này có thể thấy rõ nhất ở episode với Thrasymaque, trong Cộng hòa.

Sophocle và Eschyle, tất nhiên. (và cũng cả Euripide)

Nhưng những x quan trọng hơn cả của Socrate phải là ba H: Héraclite, Homère - tất nhiên, và nhân vật dưới đây:

Thái độ của Socrate với Homère có rất nhiều phê phán, thậm chí chế giễu, nhưng chuyện rất khác đối với Hésiode.

Các chính trị gia: Thémistocle, Périclès. Bảy "Sage" của Hy Lạp (thường được nhắc đến chung chung). Các vị thần: một nhóm đặc biệt.

Sappho. Anacréon.

Xét cho cùng, Socrate không có nhiều xuộc: điều này cũng dễ hiểu, vì cần phải thấy, đấy là một nhân vật phủi.

Một xuộc đặc biệt: phát xuất từ chính Socrate, hay gia thế Socrate, đặc biệt là "phương pháp đỡ đẻ".

Nếu muốn trông nghiêm ngắn, thì có thể chia thành hai loại xuộc: xuộc Athens và xuộc nước ngoài, chẳng hạn Ai Cập hay châu Á (cần phải hiểu "châu Á" theo nghĩa thời đó), Ba Tư hoặc kể cả Lacédémone.

(chỉ cần đến Aristote, những gì Hésiode nói đã trở nên không thể chấp nhận được - Aristote cũng xuất hiện trong các dialogue của Platon, ít nhất là một lần)