Beaumarchais

Nhân vật làm tôi nhìn vào Beaumarchais là Goethe: Goethe không chỉ quan tâm đến các vở kịch của Beaumarchais mà còn đọc đến cả Mémoires của Beaumarchais: nhưng Goethe thì cái gì cũng đọc; khi đã rất già, Goethe vẫn đều đặn đọc tờ tạp chí Le Globe.

Như vậy, Goethe quan tâm đến Beaumarchais, tức là giống Mozart; ai cũng biết là Mozart quan tâm đến Beaumarchais. Nhắc đến Goethe cùng Mozart không hề ngẫu nhiên, vì Goethe từng gặp Mozart.

Goethe gặp Mozart khi vẫn còn là một lỏi con: năm đó, Goethe mới 14 tuổi. Mozart thì tất nhiên còn lỏi con hơn: mới lên 7.

Hai nhân vật đó gặp nhau khi người này gấp đôi tuổi người kia. Hi hữu: Goethe sẽ còn gấp đôi tuổi Mozart thêm một lần nữa, năm Goethe 70 tuổi. Và như vậy thì vẫn còn nhiều thời gian trước khi Goethe qua đời. Chỉ cần mỗi thế, tức là tận hai lần gấp đôi tuổi của nhau, đã cho thấy mối quan hệ (tương quan) Goethe-Mozart hay như thế nào.

Nhất là khi, Goethe kể chuyện mình từng gặp Mozart vào thời điểm Goethe đã rất già, còn Mozart thì đã chết từ lâu.

Goethe hay được nhìn nhận trong tương quan với Herder, với Schiller, với Kant hay Hegel, với những người lãng mạn Đức, với những người lãng mạn Pháp, kể cả với một nhân vật như Lavater, rồi Schlegel; nhưng Goethe còn phong phú hơn nhiều: chẳng hạn, rất hấp dẫn, tương quan giữa Goethe và lord Byron.