tant pis tant mieux

tiếp tục James, Gide và Gaspar

Laurence Sterne đã thực sự chinh phục được tôi, trong A Sentimental Journey khi (còn Tristram Shandy thì mọi sự sớm hơn nhiều: ngay lập tức, từ từ đầu tiên) bình luận về "tant pis" và "tant mieux". Đấy là vì, tôi cũng thế, tôi cũng thấy tant pis và tant mieux là như nhau.

Đấy là thời điểm ngay trước khi tìm được một anh hầu người Pháp, cho chuyến đi: La Fleur sắp xuất hiện, theo lời tiến cử của ông chủ khách điếm tại Montreuil. Mãi rồi cũng có sự nhúc nhích khỏi Calais: dẫu toàn bộ thời gian voyageur ở Calais chỉ gồm khoảng hơn một tiếng đồng hồ, thì bởi đây là một câu chuyện về hành trình, ta luôn luôn trông đợi có chuyển động.

(tức là nó)

Chủ khách điếm ở Montreuil (Sterne viết, joliment, là "Montriul": đương nhiên, một người Anh đi đến Paris thì sẽ theo ngả Calais rồi sau đó băng qua vùng Picardie, Amiens, etc.) không có tên; còn ông chủ khách điếm tại Calais là Monsieur Dessein: đây là một cái họ quá ấn tượng, nhất là đối với một người Anh. Chắc đó là lý do khiến Sterne nói tên ông: ông Dessein.

Ngay trước khi anh hầu La Fleur được giới thiệu và trở thành người đi theo "Yorick", Sterne đã suy tư về "tant pis" và "tant mieux", còn lúc La Fleur (mà lữ khách nhận làm người hầu ngay khi nhìn thấy mặt; miêu tả La Fleur của chủ khách điếm, với tang chứng vật chứng rành rành: "C'est un garçon de bonne fortune") đã kiếm được chỗ làm rồi - và mau chóng chứng tỏ mình là phượng hoàng trong lũ đi ở, như Nguyễn Văn Vĩnh hẳn sẽ nói - thì Sterne chuyển sang suy tư về hai từ dùng để chửi của La Fleur. Hai từ ấy là diable và peste. Phân biệt sắc thái (cũng như cấp độ: ở trường hợp nào thì dùng từ nào) hai từ này hoàn toàn không phải là chuyện dễ. Sterne đã hết sức xuất sắc trong việc đó: một mặt, coi tant pis và tant mieux tuy trông khác nhau nhưng chính là một, mặt khác, Sterne hiểu rõ về diable và peste. Chỉ cần như vậy là đủ để (một người Anh) có thể đi lại trên đất Pháp một cách không chỉ thoải mái mà còn sung sướng (ít nhất thì cũng không rơi vào sự quàu quạu khó chịu như Tobias Smollett).

(định nói thêm, nhưng nhà in đã hẹn chỉ vài hôm nữa là trả sách)