XVII

Nguyễn Văn Vĩnh và thế kỷ 19: đủ cả Balzac-Hugo-Dumas. Nhưng thế kỷ 17 ở Nguyễn Văn Vĩnh thực sự đặc sắc: Molière, Fénelon, Lesage, La Fontaine, Perrault

(tiếp tục A và Z: vậy thì mới đầy đủ; nhưng cũng tiếp tục luôn cả Y; và cũng tiếp tục "mờ")

nhưng vậy thì chưa phải tất tật: nhìn vào Nguyễn Văn Vĩnh, cần thấy cả en relief lẫn en filigrane.

Thế kỷ 17: nếu coi Nguyễn Văn Vĩnh là một con người của thế kỷ 19 (hoàn toàn có thể), thì vậy là theo đúng nguyên tắc cách một. Ta sẽ giúp một tay cho Nguyễn Văn Vĩnh và XVII.

Tức là, vừa mới XVIII thì giờ XVII luôn. (thế kỷ 18 đối với Nguyễn Văn Vĩnh: abbé Prévost Manon Lescaut Mai-nương Lệ-cốt: các thế kỷ khác)

Nếu muốn bổ sung cho cái nhìn của Nguyễn Văn Vĩnh vào XVII, ngay lập tức tôi thấy cần phải có một nhân vật:

chắc dự án La Bruyère, tôi sẽ (sớm) tiến hành ở đó

(thật ra tôi không hề thích Jean D'Ormesson)

(nhân vật tương tự: niên đại trước La Bruyère một chút)

Thế kỷ 17 tất nhiên vô cùng phong phú: thế kỷ của Corneille-Molière-Racine, cũng của Port-Royal (và Pascal), rồi Boileau và một loạt nhân vật (rất) lớn khác nữa. Chúng ta biết nhiều hơn về XVIII, nhất là Voltaire và Rousseau, nhưng mức độ rực rỡ của XVII hẳn còn vượt xa XVIII - ít nhất thì bệ vệ hơn, và perruque hơn.

Nhưng, cái nhìn vào thế kỷ này và thế kỷ kia, thì như thế nào? Tất nhiên, ta đã biết một điều tương tự ở Albert Thibaudet, nhưng vậy thì còn chưa là gì.

Bộ sách của một nhân vật, Émile Faguet - mà tôi từng nhắc đến, nhưng mới chỉ thoáng qua:

Sách của Sainte-Beuve nhiều khi cũng được bố trí tương tự.

Trong cách sắp xếp (cách nhìn) này hàm chứa một suy nghĩ - một lòng tin - rằng mỗi thế kỷ có một cái gì đó riêng, yếu tính và thuộc tính, như thể một sinh vật sống (ít nhất thì: có sức sống).

Nhưng điều rõ ràng nhất mà ta thấy (ngay) là: các thế kỷ chằn chằn như các viên gạch.

Hoặc nếu, vẫn nhất định muốn một nhân vật mà Nguyễn Văn Vĩnh từng đã:

đây là La Fontaine không fabuliste, mà La Fontaine tiểu thuyết gia

(những dán - dán chằng dán chịt - kia không phải là sản phẩm của tôi)