Casanova qua lỗ khóa

Ở ven hông tòa cung điện cho các “doge” (một chức danh đại khái là “tổng trấn”) của thành phố Venice có một nhà tù rất kiên cố đến nay vẫn thu hút rất nhiều khách du lịch đến để thử cảm giác rùng rợn khi đứng trong những hành lang hẹp hun hút gió và nhìn đồ gia hình bày la liệt trong các phòng. Thế mà năm 1756, một nhân vật rất nhiều tai tiếng đã đàng hoàng thoát được khỏi đây, lại còn là thoát khỏi nơi khó thoát nhất của nơi này: một căn phòng được mệnh danh “phòng chì” đặc biệt chỉ dành cho những tội phạm người ta chẳng thể nào lường được mức độ nguy hiểm. Không gì ngăn cản nổi bước chân của con người ấy: Giacomo Casanova, nỗi kinh hoàng của các ông chồng và người tình trong mộng của đông đảo quý bà quý cô khuê các cùng thôn nữ chăn dê vắt sữa bò sống cùng thời với ông. Không loại trừ khả năng Casanova cũng là người tình trong mộng của rất nhiều phụ nữ thời nay. Ban nhạc All 4 One khi viết một bài hát hay được dùng để tán gái tên là “I Can Love You Like That” đã ai oán nhận mình thua kém Casanova: “Well, I am no Casanova”.

Ngay sau vụ trốn thoát rúng động cả một thời ấy là bắt đầu thế giới hư cấu của một trong những cuốn tiểu thuyết thành công nhất lịch sử trong đề tài Casanova: “Casanova ở Bolzano” của nhà văn Hungari Márai Sándor (Giáp Văn Chung dịch, Nhã Nam & NXB Văn học).

Hư cấu về đời Casanova là một điều không dễ, bởi hai nguyên nhân. Thứ nhất, tuy rằng Casanova nổi danh ngang bằng với một nhân vật khác trong cùng chuyên môn là chàng Don Juan, nhưng giữa hai người lại tồn tại một khác biệt căn bản: Don Juan không hề tồn tại trong đời thực, chàng là huyền thoại thuần túy, còn Casanova là con người bằng xương bằng thịt, tiểu sử rất rõ ràng, đã bồng bềnh trôi qua cái thế kỷ XVIII phong tình trên chính đôi chân của mình chứ không phải đôi chân giả tưởng của hư cấu. Cái thế kỷ XVIII ấy sau này còn để lại cho chúng ta cả một loạt tên tuổi và tác phẩm không thể phai mờ: Vivant Denon, hầu tước de Sade hay Laclos với tuyệt phẩm “Những mối quan hệ nguy hiểm”. Thế kỷ XVIII của văn chương châu Âu đã làm một cuộc cách mạng tình dục “tháng Năm 1968” trước cả hai trăm năm.

Thứ hai, và đây mới là điểm khó nhất cho các nhà văn: không những Casanova có tồn tại thực, mà chàng hiệp sĩ của các phòng ngủ còn viết hồi ký rất chi tiết, hồi ký ấy lại được đặt tên rất rõ ràng: “Đời tôi” (“Histoire de ma vie”, viết bằng tiếng Pháp tuy rằng Casanova là người Ý), không những thế cuốn hồi ký lại được viết bằng một văn phong của một nhà văn rất giỏi. Câu chuyện về tập bản thảo hồi ký Casanova cũng vô cùng ly kỳ (như cuộc đời con người đã sống để viết ra nó); nghe đâu sau trận bom Đồng minh tàn bạo ném xuống thành phố Dresden nước Đức, một trong những thứ hiếm hoi còn nguyên vẹn thoát ra được (nhờ một “fan cuồng”) là tập bản thảo này. Sau Thế chiến thứ hai, việc xuất bản hồi ký Casanova được khởi động, lúc đầu là dè dặt, cho tới giờ thì rất nhiều người (kể cả những người ngoài giới phong tình) cũng đã công nhận đây là một văn liệu rất quý về cuộc sống thế kỷ XVIII đồng thời là một tác phẩm văn học lớn.

Thế nhưng, Márai Sándor cũng là một nhà văn giỏi, nếu không muốn nói là rất giỏi. Dường như với người Hungari, nếu được chọn một nhà văn đồng bào của mình xứng đáng được giải Nobel Văn chương, thì người đó sẽ là Márai Sándor chứ không phải Imre Kertész, mặc dù Imre Kertész cũng là một nhà văn rất giỏi. Và ông đã dựng ra một chân dung Casanova của riêng mình rất thuyết phục: Casanova của Márai Sándor sau khi trốn thoát khỏi nhà tù Venice đã tới Bolzano (Bắc Ý) và một câu chuyện rất nhiều bí ẩn đã xảy ra, được thuật lại bằng giọng kể của một nhà văn cao cường (quả thực, ở lĩnh vực có chuyên môn rất hẹp này, chỉ những người “cao tay ấn” mới thành công nổi - đã có rất nhiều cuốn tiểu thuyết cũng viết về Casanova nhưng phần lớn trong số chúng “mê lô” đến phát bực). Bạn sẽ rất nhớ chương “Một người đàn ông”, trong đó Casanova mỏi mệt nằm sượt trên cái giường của quán trọ Con Hươu và lũ lượt đàn bà phụ nữ dòm qua lỗ khóa để được một lần tận mắt nhìn thấy “người đàn ông chân chính” ấy. “Casanova ở Bolzano” cũng là một lần Márai Sándor nhìn qua lỗ khóa lịch sử để nhìn một con người có thực để rồi từ đó mà tạo ra một nhân vật đích thực là Casanova ở một tầng hư cấu khác hẳn.

Nhị Linh 

Bài thứ ba về Nếu một đêm đông có người lữ khách của Mr. Nguyễn Chí Hoan.

Đây, Con thuyền của Nam Lê đây.