Hai nhà xuất bản cũ

Năm 2011 này là 100 năm Gallimard, nhà xuất bản của La Pléiade, nhưng trước đó, nó gắn liền với tờ tạp chí NRF danh tiếng (André Gide và nhóm nhà văn bạn của ông, như Copeau, Schlumberger).


PA25 đã thông báo năm nay sẽ phải nghe rất nhiều người nói tốt về Gallimard, ông cụ trăm tuổi, bách tuế thọ yến. Tờ  ML số chuyên đề Céline (một tác giả của Gallimard, nhất là giai đoạn cuối của Nord, của Rigodon) cũng làm một hồ sơ nho nhỏ về Gallimard.


Gallimard là một điển hình cho hiện tượng nhà xuất bản chỉ dựa trên tài sản một gia đình mà thành công vang dội đến thế, sau ông nội Gaston Gallimard thì đến Claude Gallimard và hiện nay là Antoine Gallimard. Đó là các ông chủ, nhưng tổng biên tập các thời kỳ của Gallimard mới thực là oách, chẳng hạn như Jacques Rivière, Pierre Drieu La Rochelle (cùng Robert Brasillach là những người bỏ mạng vì hợp tác với Đức Quốc xã thời Thế chiến thứ hai), và nhất là Jean Paulhan.


Tôi cũng có thần tượng đấy, hì, thần tượng đó là Jean Paulhan :)


Thoạt đầu, Gallimard là Librairie Gallimard (Nhà sách Gallimard), sau này mới đổi thành Nhà xuất bản Gallimard. Rất nhanh chóng, trụ sở Gallimard được đặt ở phố Sébastien-Bottin, cho đến tận bây giờ, Bottin thì là người phát minh ra "bottin", tức là cái danh bạ điện thoại.


Một tương ứng của Gallimard bên Anh là Penguin của Allen Lane (tên đầy đủ là Allen Lane Williams, một sir). Quyển tiểu sử Allen Lane trong ảnh in năm 2005 bên Viking, năm 2006 Penguin in lại, đặt thêm tên "Penguin Special". Penguin Books bắt đầu từ 1935, đồng nghĩa với cả một cuộc cách mạng về xuất bản. Lúc nào tìm thêm được tài liệu về lịch sử Rowohlt Verlag nữa thì coi như đủ tam anh của xuất bản thế giới.


Jeremy Lewis kể lại ấn tượng của bản thân (độc giả thế hệ thứ hai của Penguin):


"I looked out every month to see what new books were on offer"... "For those of us who grew up in the Fifties and Sixties, Penguin seems to be one of the benign monopolies that shaped our lives, along with the BBC and the National Health Service: a unique, unchanging institutions, without rivals or compare."


Bìa cuốn tiểu sử The Life and Times of Allen Lane chụp ảnh người đàn ông ngồi giữa đọc Lady Chatterley's Lover, hai người ngồi cạnh lén lút liếc sang đọc ké. Cuốn tiểu thuyết này của D. H. Lawrence tạo nên một vụ kiện lớn, ở vị trị bị cáo đại diện cho ngành dâm thư; sự kiện này trong lịch sử Penguin cũng như lịch sử xuất bản hiện đại nước Anh xét về tầm vóc và tiếng vang, ảnh hưởng có thể so sánh với sự kiện Gallimard bắt đầu cho ra đời sách Folio hồi thập niên 70. Cuốn đầu tiên của Folio là Thân phận con người, André Malraux. Chỉ trong một, hai năm gì đó, 15 triệu bản Folio của khoảng 500 đầu sách đã được tiêu thụ.


À, Lady Chatterley's Lover cũng đã có bản dịch tiếng Việt đấy.




Câu phát biểu của đại sứ Đức Quốc xã khi quân Đức chiếm Paris đã rất lừng danh: "Ở Pháp có ba cái thế lực: chủ nghĩa cộng sản, Nhà băng Pháp quốc và tạp chí NRF". Trong những đen tối ấy, tờ tạp chí (không thể tách rời khỏi tên tuổi Gallimard) nằm dưới quyền Drieu La Rochelle. Drieu La Rochelle, tác giả cuốn tiểu thuyết Gilles (giang hồ đồn thổi nguyên mẫu là Aragon; ngược lại Aragon cũng viết một cuốn tiểu thuyết có nguyên mẫu Drieu La Rochelle) cộng tác với Đức thời Chiếm đóng, nhưng Jean Paulhan ở ngay bên cạnh thì lại là điều phối viên các hoạt động kháng chiến của giới trí thức. Thời này họ vẫn xuất bản được Camus, Sartre, Blanchot và Aragon. Sau chiến tranh, Jean Paulhan, khi ấy là trụ cột của kháng chiến và thành viên của Ủy ban nhà văn quốc gia, là người đầu tiên từ chối làm cái việc nhà văn tố cáo nhà văn. Năm 1952, Paulhan viết Lettre aux directeurs de la Résistance, một pamphlet về các nhà lãnh đạo cuộc kháng chiến.


Céline thì bị La Pléiade ám ảnh thực sự. Năm 1956, Céline viết thư cho Gaston Gallimard nói rõ ở mình có cái mania là được xuất hiện trong La Pléiade, thậm chí còn tỏ ý sẵn sàng cầu cạnh đủ kiểu để được như thế.