Pasenow-Esch-Huguenau

Tuy tên như vậy ("Pasenow-Esch-Huguenau") nhưng đây chính là kỳ thứ hai của "Trong lúc đọc Hermann Broch" (nhân tiện, cũng tiếp tục luôn kỳ 1; cũng đã tiếp tục "Thể động và hành động"). Và đây cũng là lần đầu tiên có một bộ ba không phải người thật mà là các nhân vật tiểu thuyết.

Những ai thực sự là độc giả của Kundera (tôi nghĩ, rất ít, và đặc biệt ít ở Việt Nam) đều biết ngay tôi đang muốn nói đến cuốn tiểu thuyết lớn - hay nói đúng hơn, một bộ ba tiểu thuyết - của Hermann Broch, mà Kundera đã góp phần to lớn trong việc làm cho nó quay trở lại, được các thế hệ về sau biết tới nhiều hơn: Những kẻ mộng du (Die Schlafwandler). Khỏi phải nói rằng càng ít (chắc chẳng có một ai) từng đọc Die Schlafwandler. Bộ tiểu thuyết lớn của Broch (có thể coi là tác phẩm đầu tay, xuất bản lần đầu hồi đầu thập niên 30 của thế kỷ 20, khi Broch đã quá 45 tuổi) được vợ chồng Muir dịch sang tiếng Anh. Vợ chồng Muir (nhất là người vợ) hết sức quan trọng trong câu chuyện dịch tiếng Đức sang tiếng Anh - tôi sẽ còn trở lại. Broch và vợ chồng Muir có quan hệ thân thiết.

Kundera chủ yếu nhìn nhận Broch theo Những kẻ mộng du. Nhưng rất không nên bỏ qua những tác phẩm khác (đối với George Steiner, Cái chết của Virgile của Broch là một trong vài cuốn tiểu thuyết lớn nhất của thế kỷ 20), nhất là hai tiểu thuyết mà tôi đã nhắc đến trong kỳ trước.

Die Schlafwandler và Die Schuldlosen ngay tức khắc cho thấy một điều: Broch là con người của một dạng vòng đặc thù: vòng tròn của ba mươi năm. Và hai mươi năm.

Die Schuldlosen có nhiều nhân vật (nhân vật đi xuyên suốt cuốn sách là A.), nhưng có ba giọng chính: giọng của 1913, của 1923 và 1933. Còn Die Schlafwandler: Pasenow là 1888, Esch là 1903 và Huguenau là 1918 (chủ nghĩa lãng mạn-vô chính phủ-thực tại luận: với Broch, chủ nghĩa lãng mạn chắc chắn phải sinh ra kitsch, bởi vì nó muốn đẹp). Broch nắm bắt thực tại bằng con đường khó nhất (nhưng nhiều tiềm năng nhất): con đường của thời độ. Broch là cả một gợi ý cho một bộ ba khái niệm: khắc kỷ-thời độ-thực tại.

Ở bài lần trước đã nói đến lựa chọn giữa confession và connaissance; nhưng ở Broch còn có một lối rẽ lớn nữa: giữa rationalism và irrationalism, vì thế giới đã đi đến chỗ nứt toác ra do cú va chạm rationalité-irrationalité.

Không ai có cái nhìn nghiêm khắc với lãng mạn hơn so với Hermann Broch (và Witold Gombrowicz, sau này). Và cũng khó có ai nghiệt ngã trong cái nhìn thành phố Wien hơn Broch (và Karl Kraus, và Elias Canetti). Với Broch, bầu không khí thành phố Wien giai đoạn suy tàn đế chế Habsburg (hành khúc Radetzky, Mayerling thiên tình sử bi thảm) là bầu không khí của "tận thế vui tươi".

Câu hỏi về phong cách (nhất là kiến trúc - cái thâu tóm tinh thần một thời đại) đeo đẳng Hermann Broch rất lâu dài.




(còn nữa)




Nguyễn Văn Vĩnh-Mặc Đỗ-Bùi Giáng
Lukács-Fink-Heidegger
Vauvenargues-Rivarol-Joubert
Tynianov-Annenkov-Hrabal
Thibaudet-Gourmont-Du Bos
Paul Valéry-Valery Larbaud-Léon-Paul Fargue
Hölderlin-Novalis-Rilke
Krasznahorkai-Jean Améry-Danilo Kiš
Rilke-Benjamin-Gide
Baudelaire-Proust-Kafka



Trong lúc đọc Hermann Broch (1)

Trong lúc đọc Lévy-Bruhl (1)

Trong lúc đọc Lukács (5) Lukács và Bakhtin
Trong lúc đọc Lukács (4) Balzac (Lukács đọc Hết ảo tưởng)
Trong lúc đọc Lukács (3) văn chương Đức
Trong lúc đọc Lukács (2)
Trong lúc đọc Lukács (1)

Trong lúc đọc Valéry (3)
Trong lúc đọc Valéry (2) Teste
Trong lúc đọc Valéry (1)