Đủ đau đớn

chủ đề của hôm nay là Romain Gary

(tiếp tục Marc-Aurèle, Italo Calvino, TơHN và Hai mươi năm)

[một số điều đã cũ] Có hai nhân vật phi công trong chiến tranh là nhà văn nổi tiếng, Antoine de Saint-Exupéry và Romain Gary (Kacew); nhà văn lớn trong số đó là Romain Gary. Georges Perros từng viết một điều rất chuẩn xác: Le Petit Prince không hề tệ, Saint-Exupéry cũng là một người rất sympathique, nhưng không hiểu tại sao không thể ngửi được bất kỳ ai mê Le Petit Prince. Điều này tôi thấy rất đúng; cũng tương tự, nếu nhìn vào những người mê Hermann Hesse, đặc biệt Narciss und Goldmund. Vẫn điều đó có thể áp dụng vào (ở một số phần nhất định) cho Alexis Zorba, Albert Camus, etc.

(có lẽ lý do nằm ở chỗ: vậy thì dễ quá)

[hết những điều đã cũ]

Đủ đau đớn là chủ đề ban đầu của Romain Gary, chủ đề ấy nằm không chỉ trong một cuốn tiểu thuyết (nói đúng hơn, kể cả khi đã có nhiều chủ đề khác, nó vẫn lúc nào cũng ở đó, trở thành điều khiến người ta nhận ra Romain Gary - có thể nói là, pour ainsi dire - đích thực).

Có đủ đau đớn hay không là vấn đề: nếu chưa đau đớn đủ, người ta chẳng bao giờ hiểu được gì. Ta nhớ Morel từng phát biểu như vậy, trong Rễ trời. Đấy - Rễ trời - là một tác phẩm văn chương giả dạng bảo vệ môi trường để nói về con người: bởi vì đến lúc bảo vệ con người cũng đã trở thành một việc rất khó, quá khó.

Sự đủ đau đớn (có đủ đau đớn hay không: đau đớn or not đau đớn) là cái làm nên cuốn tiểu thuyết Giáo dục châu Âu, khi Romain Gary hiểu rằng cần phải có một sự giáo dục khác.

Một thằng bé có một căn hầm - một cái lỗ đào dưới đất - ở trong rừng, cùng một số bao khoai tây. Chỉ cần mỗi vậy (quả thật, con người cần rất ít thứ để tồn tại: một người Ba Lan, Ladislav Klíma, đã chỉ ra điều này, với một sự chính xác gây lạnh lưng) là nó qua được cuộc chiến tranh, cho dù bố mẹ nó rơi vào những hoàn cảnh thảm khốc, và trở thành sĩ quan của quân đội Ba Lan sau khi nazi sụp đổ.

(à Klíma là người Séc không phải Balan)

Và đấy cũng chính xác là những gì cần có, để trải qua, có kinh nghiệm về một dạng giáo dục khác hẳn. Những thiếu thốn và đau đớn là những gì nếu thiếu thì sẽ chẳng có gì hết, kể cả là trong sự dư thừa mọi điều.

Cuốn sách được viết trong hoàn cảnh Romain Gary không bao giờ biết mình có viết tiếp được nó hay không. Chính vì thế, Giáo dục châu Âu để lộ rất nhiều về con người thật của Romain Gary - his secret. Đặc biệt là mấy trường đoạn - như thể mê sảng - về các ngọn đồi và mấy con quạ, cùng sông Volga.