Gibbon & Mommsen

một cặp nữa (các couple thì rất quan trọng)

Gibbon: một nguồn lớn của Borges.

Montesquieu thì lại là một nguồn lớn cho Gibbon.

(tiếp tục AF)

Mạnh Đức Thư Cưu tous azimuts (à cũng không tous azimuts lắm)

Romance duy nhất trong đời Edward Gibbon: đấy là với Mademoiselle Curchod tại Lausanne, khi sau một crisis tuổi niên thiếu Gibbon bị ông bố gửi sang đó. Chuyện tình đã không thành (có chuyện tình nào thành đâu), nhưng nếu nó thành thì chúng ta đã không có Madame ấy: Mlle Curchod sẽ lấy Necker và sinh ra Madame.

[tiếp] (trong bài, Borges nhắc đến Paul Deussen: đó là người bạn của Nietzsche)

Gibbon sinh năm 1737, chết năm 1794, còn Montesquieu sinh năm 1689, chết năm 1755. Cuốn sách về La Mã của Montesquieu in ngay trước khi Gibbon ra đời, như một tiền triệu: một lời gọi quá sức khó cưỡng.

Về Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence (cuốn sách của Montesquieu là sự mở màn cho những nhìn nhận lớn về lịch sử La Mã ở thời hiện đại: điểm xuất phát, như vậy, rất hiển nhiên, phải nằm vào thời của Sáng - với các tiếp nối sau đó như là tất yếu, hơi giống các khởi đầu nằm trong đoạn Phục hưng), Laboulaye miêu tả như sau:

"Sau khi được bầu vào Viện Hàn lâm, Montesquieu có một quyết định, rất hiếm thấy ở một người Pháp vào thế kỷ 18, đấy là rời khỏi nước Pháp vài năm để đi thăm các nước ngoài. Chính bằng cách nhìn các vật và những con người mà ông muốn hoàn chỉnh việc học của mình, trước khi bắt tay vào kết thúc cuốn sách lớn mà suy nghĩ khiến ông bận trí từ hồi còn trẻ, Tinh thần của luật.

Lên đường, ngày 5 tháng Tư năm 1728, cùng milord Waldegrave, phái viên của vua Anh cử sang Wien, ông băng ngang Áo và Hung, từ đó sang Ý, quay trở về theo ngả Thụy Sĩ, các bờ sông Rhin cùng Hà Lan, và rốt cuộc đến Anh vào tháng Mười năm 1729. Ông ở lại không kém hai năm tại đất nước đó, nó mang lại cho ông cảnh tượng về tự do chính trị. Nếu phải tin lời d'Alembert, mà tôi ngờ là đang đẩy tinh thần của mình sang cho tác giả, từ các quan sát của Montesquieu mà có suy nghĩ Đức là để tới thăm thú, Ý là để lưu trú, còn Anh là để suy nghĩ và Pháp là để sống.

Quay về nước, Montesquieu đã tự nhốt mình lại trong vòng hai năm tại lâu đài ở Brède của ông. Chính tại đây ông đã viết Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence."

Sự lớn lao của Rome, nhưng phải kèm với đó sự suy đồi của nó: điều mà những người ở thế kỷ 18 (và cả 19, như Mommsen) muốn thấy, là một tổng thể.