Kể từ đó, đã đi qua được không ít thứ - chẳng hạn; thậm chí, còn đã sờ được vào cả những cái rất nhỏ, như là, và như là.
Muốn biết điều đó - tức là "đã" - tốt hơn hết là xem (đọc) một cuốn sách, loại sách không làm gì khác ngoài nói về "đã":
Trong cuốn sách của mình, Zdzisław Najder thấy cần nhắc ngay đến một nhân vật: Leon Edel. Tức là đây:
Đây là version đã cắt ngắn Life của Henry James - full version, như ai cũng biết, gồm nhiều tập.
Najder nhắc đến sách của Leon Edel về Henry James chủ yếu để nói: đấy là một công trình đồ sộ, rất nhiều giá trị, nhưng nói gì thì nói, cuộc đời James, xét trên tổng thể, là một cuộc đời open, hiểu theo nghĩa có rất nhiều tài liệu, đặc biệt James viết rất nhiều thư, cho nhiều người: không có khoảng tối (hoặc, ít nhất, thực sự tối, trong một cuộc đời như vậy - tuy ta biết rằng, cuộc đời James vẫn có nhiều bí ẩn, chẳng hạn như liên quan tới "vết thương" hồi còn trẻ, hay việc James có từng bao giờ yêu ai không). Ngược lại, cuộc đời Joseph Conrad có nhiều chi tiết, thậm chí nhiều khoảng dài, tối hoàn toàn, vĩnh viễn sẽ chẳng bao giờ biết được.
Những người viết tiểu sử là như vậy. Ở họ, luôn luôn có một khía cạnh hoàn toàn có thể gọi là limier.
Truyền thống Anh-Mỹ còn chứa đựng một khái niệm rất kỳ quặc: definitive cho các Life. Chính ở nơi không bao giờ có thể nghĩ đến definitive, thì lại có sự khẳng định về definitive. Cuộc chiến của các tiểu sử gia là cuộc chiến xung quanh cái tuyệt đối. Chắc hẳn, sự tự tin dẫn tới khẳng định ấy (viết ngay trên bìa sách, hơi giống sự viết "best-seller", phải nói là ở gần như mọi chỗ), nó bắt nguồn từ một thứ: từ truyền thống, khi mà như vậy; không những thế, lại còn.
Chính nhờ cuốn sách về JC của mình mà Najder thoát khỏi sự nguy hiểm tại Ba Lan (trường đoạn rất nổi tiếng, dễ tìm hiểu), và có thời gian lưu vong ở Pháp. Từ đây có thêm một ý nghĩa: yếu tố Pháp. Điều này rất quan trọng đối với một người viết tiểu sử Joseph Conrad, bởi vì, về JC, ngoài rất nhiều điều khác (tàu biển, châu Á, etc.) nhất thiết phải cùng một lúc nhìn nhận ba yếu tố: yếu tố Ba Lan, yếu tố Pháp và yếu tố Anh.
Nếu muốn viết văn bằng ngôn ngữ khác chứ không phải tiếng Ba Lan, sẽ dễ dàng hơn nhiều cho JC nếu viết tiếng Pháp, chứ không phải tiếng Anh.
Đã có lúc nói (qua), Henry James không hề được hưởng lợi từ nước Pháp, như Poe hay Melville - nghịch lý nằm ở chỗ, chính James ở Pháp nhiều và giỏi tiếng Pháp, còn hai người kia lại không hề. Nhưng Joseph Conrad thì ngược lại: nước Pháp mang lại lợi ích vô song cho JC.
Ai biết về mối quan hệ giữa JC và André Gide thì đã (bắt đầu) hiểu đúng (đi đúng hướng là điều cốt tử đối với các con tàu). Nhưng, để thực sự chính xác (đến lúc phải chỉnh la bàn một cách tinh tế), mọi chuyện - tức là công cuộc Joseph Conrad ở Pháp - thực sự bắt đầu khi Gide giới thiệu Georges Jean-Aubry cho Joseph Conrad.
(thể loại "đã" thì, tất nhiên, nằm không xa "tôi đã")
Szlachta:
No comments:
Post a Comment