Nhượng Tống và Sử ký

Sử ký do Nhượng Tống dịch, nhà xuất bản Tân Việt, 1944 (sách dày tổng cộng 400 trang):

[không phải quyển nào của Nhượng Tống mà tôi có cũng đẹp như Nam Hoa Kinh]

Tất nhiên, bài viết về Sử ký ở kia, phần sắp tới sẽ liên quan nhiều đến Nhượng Tống và bản dịch trên đây, nhưng hốt nhiên tôi nhận ra dường như chưa từng có ai thực sự xem bản Sử ký Nhượng Tống này, thử tìm thông tin trên Internet thì thấy gần như không có, nếu có thì cũng sai lạc lung tung, nên thôi, tôi lại làm quách luôn - đỡ cho các nhà Hán-Nôm học Việt Nam một công việc nữa nhé. Tôi sẽ cung cấp một số thông tin cơ bản.

Tại Việt Nam, Nhượng Tống phải được tính là dịch giả đầu tiên của Sử ký. Trước Nhượng Tống, cũng có người đã dịch lẻ tẻ đăng báo, nhưng bản Sử ký 1944 này chính là lần đầu tiên một dung lượng không nhỏ của bộ sách được dịch và in thành sách.

Đây là thời điểm Nhượng Tống đã dịch và cho in ba trong "lục tài tử thư" (Mái Tây tức Tây Sương ký, Ly Tao và Thơ Đỗ Phủ). Sử ký là thứ tư, và không lâu sau đó sẽ là Nam Hoa Kinh. Tôi tin là Nhượng Tống có liên quan đến cả bản dịch Thủy hử mà sau này nhà Tân Việt sẽ in (có lẽ Nhượng Tống đã dịch một ít rồi sau đó nhà Tân Việt cử người làm thêm).

Bởi theo sát "lục tài tử thư" như vậy nên trong sách, ngay lập tức Nhượng Tống nhắc tới Kim Thánh Thán:

và thể hiện mong muốn sẽ có ngày dịch đầy đủ Sử ký:

Nhượng Tống cũng nói rõ: "tạm dịch hầu các bạn những đoạn văn mà người xưa cho là hay nhất trong bộ Sử ký của Tư-Mã Thiên": về cơ bản, các thiên mà Nhượng Tống dịch đều là trích. Bản dịch của Nhượng Tống có hai điểm quan trọng: thứ nhất, Nhượng Tống dịch kèm lời bàn của Lâm Tây Trọng (tức là Lâm Vân Minh), một số thiên có thêm "Lời bàn của kẻ dịch", và thứ hai (đây là điểm rất đặc biệt): phần "Biểu" thiếu vắng trong bản dịch Phan Ngọc thì ở đây lại có.

Dưới đây là danh sách các thiên trong Sử ký bản dịch của Nhượng Tống, trong ngoặc vuông là tương ứng tên và thứ tự thông dụng của bộ sách.


I. Tự tự [130. Thái sử công tự tự]

II. Tán về bản kỷ năm đời Đế [1. Ngũ đế bản kỷ]

III. Hạng Võ, trong trận Cự Lộc [7. Hạng Vũ bản kỷ]

IV. Biểu sáu nước [15. Lục quốc niên biểu]

V. Phạm Lãi ba lần dời đổi [41. Việt Vương Câu Tiễn thế gia]

VI. Nguyệt biểu vào khoảng Tần, Sở [16. Tần Sở chi tế nguyệt biểu]

VII. Bữa tiệc Hồng Môn [7. Hạng Vũ bản kỷ]

VIII. Niên biểu chư hầu từ khi Hán lên đến giờ [17. Hán hưng dĩ lai chư hầu vương niên biểu]

IX. Trận Cai Hạ [7. Hạng Vũ bản kỷ]

X. Lời tán về bản kỷ Hạng Võ [7. Hạng Vũ bản kỷ]

XI. Niên biểu các vương hầu, công thần của Cao Tổ [18. Cao Tổ công thần hầu giả niên biểu]

XII. Phép bình chuẩn [30. Bình chuẩn thư]

XIII. Thế gia thày Khổng [47. Khổng Tử thế gia]

XIV. Tán Tiêu tướng quốc [53. Tiêu tướng quốc thế gia] (Tiêu Hà)

XV. Tán Tào tướng quốc [54. Tào tướng quốc thế gia] (Tào Tham)

XVI. Chu Á Phu đóng quân ở Tế Liễu [57. Giáng hầu Chu Bột thế gia] (Chu Á Phu là con của Chu Bột)

XVII. Truyện Bá Di [61. Bá Di Thúc Tề liệt truyện]

XVIII. Tán Lưu hầu [55. Lưu hầu thế gia] (Trương Lương)

XIX. Truyện Quản, Án [62. Quản Án liệt truyện]

XX. Tán Trần thừa tướng [56. Trần thừa tướng thế gia] (Trần Bình)

XXI. Lời tán về truyện Ngũ Tử Tư [66. Ngũ Tử Tư liệt truyện]

XXII. Lời tán về truyện Thương Ưởng [68. Thương quân liệt truyện]

XXIII. Trương Nghi vào làm khách khanh nước Tần [70. Trương Nghi liệt truyện]

XXIV. Mao Toại sang Sở [76. Bình Nguyên quân Ngu Khanh liệt truyện]

XXV. Lời tán về truyện Bình Nguyên quân [76. Bình Nguyên quân Ngu Khanh liệt truyện]

XXVI. Lời tán về truyện Phạm Thư, Sái Trạch [79. Phạm Thư Thái Trạch liệt truyện]

XXVII. Lời tán về truyện Liêm Pha cùng Lạn Tương Như [81. Liêm Pha Lạn Tương Như liệt truyện]

XXVIII. Truyện Khuất Nguyên [84. Khuất Nguyên Giả Sinh liệt truyện]

XXIX. Khoái Thông thuyết viên lệnh Phạm Dương cùng Vũ Tín Quân [89. Trương Nhĩ Trần Dư liệt truyện]

XXX. Tên lính chăn ngựa thuyết tướng Yên [89. Trương Nhĩ Trần Dư liệt truyện]

XXXI. Lời tán về truyện Trần Dư, Trương Nhĩ [89. Trương Nhĩ Trần Dư liệt truyện]

XXXII. Lời tán về truyện Ngụy Báo, Bành Việt [90. Ngụy Báo Bành Việt liệt truyện]

XXXIII. Tùy Hà thuyết Cửu Giang vương [91. Kình Bố liệt truyện]

XXXIV. Khoái Thông thuyết Hàn Tín [92. Hoài Âm hầu liệt truyện]

XXXV. Hàn Tín khi về Hán [92. Hoài Âm hầu liệt truyện]

XXXVI. Lời tán về truyện Hoài Âm hầu [92. Hoài Âm hầu liệt truyện]

XXXVII. Lời tán về truyện Loan Bá, Quý Bá [100. Quý Bố Loan Bố liệt truyện]

XXXVIII. Tựa truyện các khốc lại [122. Khốc lại liệt truyện]

XXXIX. Tựa truyện du hiệp [124. Du hiệp liệt truyện]

XL. Truyện Thuần Vu Khôn [126. Hoạt kê liệt truyện]

XLI. Bài tựa truyện hóa thực [129. Hóa thực liệt truyện]

XLII. Truyện Kinh Kha [86. Thích khách liệt truyện]

XLIII. Thế gia Ngô Thái Bá [31. Ngô Thái Bá thế gia]

XLIV. Thế gia Lưu hầu [55. Lưu hầu thế gia]

XLV. Truyện Liêm Pha và Lạn Tương Như [81. Liêm Pha Lạn Tương Như liệt truyện]

XLVI. Truyện Dự Nhượng [86. Thích khách liệt truyện]

XLVII. Truyện Biển Tước [105. Biển Thước Thương công liệt truyện]

XLVIII. Truyện tướng quân Lý Quảng [109. Lý tướng quân liệt truyện]

XLIX. Truyện Lã Bất Vi [85. Lã Bất Vi liệt truyện]

cộng thêm: Phụ lục ("Bức thư trả lời Nhâm Thiếu Khanh" và "Lời tán về truyện Tư Mã Thiên")


Tính tổng cộng, bản dịch Sử ký của Nhượng Tống động chạm (theo các mức độ khác nhau) đến:

- 2 trên 12 bản kỷ ("Ngũ đế bản kỷ" và "Hạng Vũ bản kỷ")
- 4 trên 10 biểu
- 1 trên 8 thư (cũng là "Bình chuẩn thư" như bản Phan Ngọc)
- 8 trên 30 thế gia
- 21 trên 70 liệt truyện
tổng cộng: 36 thiên
(cũng có thể tôi tính nhầm, để lúc khác kiểm tra, ù hết cả đầu)

-----------

Bổ chú

Cái tên Lâm Tây Trọng xuất hiện trong bản dịch tiếng Việt Sử ký của Nhượng Tống khiến người ta cần đặt câu hỏi, vì như thế khả năng cao là Sử ký ở đây nằm trong một bản bình chú của Lâm Tây Trọng (Lâm Tây Trọng là một nhân vật cuối Minh, đầu Thanh, chủ yếu nổi tiếng về chú giải Trang Tử - đây có lẽ là đầu mối khiến Nhượng Tống quan tâm đến Lâm Tây Trọng, như trên đã nói, bản dịch tiếng Việt Sử ký được in không lâu trước khi in bản dịch tiếng Việt Nam Hoa kinh). Nhưng Lâm Tây Trọng lại không có bản bình chú Sử ký nào.

Thì ra Lâm Tây Trọng có một bộ tên là Cổ văn tích nghĩa, trong đó Sử ký là một bộ phận (trước Sử ký có Tả truyện), trong đó Lâm Tây Trọng trích từ Sử ký, viết thêm lời bình. Không phải dễ dàng mà hiểu ra được con đường đi lòng vòng ấy. Các tìm kiếm trên đây được thực hiện bởi sự kiên nhẫn phi phàm và năng lực nhạy bén của bạn Quách Hiền. Hết sức cảm ơn bạn Quách Hiền :p

Có thể thấy là về cơ bản, Nhượng Tống sử dụng bản Sử ký do Lâm Tây Trọng soạn. Nhưng vẫn có những khác biết nhỏ, điều đó cho thấy hoặc Nhượng Tống tự thêm bớt, hoặc giả văn bản Lâm Tây Trọng mà Nhượng Tống dùng hồi ấy cũng có khác biệt so với những gì đã tra cứu ra. Câu chuyện này cần phải được tìm hiểu thêm. Dưới đây là mục lục Sử ký trong Cổ văn tích nghĩa của Lâm Tây Trọng:

1. Ngũ đế bản ký tán

2. Hạng Vũ Cự Lộc chi chiến

3. Hạng Vũ bản kỷ tán

4. Lục quốc biểu

5. Tần Sở chi tế nguyệt biểu

6. Hán hưng dĩ lai chư hầu niên biểu

7. Bình chuẩn thư

8. Phạm Lãi tam bộ thành danh

9. Khổng Tử thế gia tán

10. Tiêu tướng quốc thế gia tán

11. Tào tướng quốc thế gia tán

12. Lưu hầu thế gia tán

13. Trần thừa tướng thế gia tán

14. Chu Á Phu quân tế liễu

15. Bá Di liệt truyện

16. Quản Án liệt truyện

17. Ngũ Tử Tư liệt truyện tán

18. Thương Quân liệt truyện tán

19. Trương Nghi nhập Tần vi khách khanh

20. Mao Toại chí Sở định tòng

21. Bình Nguyên Quân liệt truyện tán

22. Phạm Thư Thái Trạch liệt truyện

23. Liêm Pha Lạn Tương Như liệt truyện tán

24. Khuất Nguyên liệt truyện

25. Thuyết Phạm Dương lệnh cập Vũ Tín Quân

26. Lính nuôi ngựa thuyết tướng Yên quy Triệu

27. Trương Nhĩ Trương Dư liệt truyện tán

28. Ngụy Báo Bành Việt liệt truyện tán

29. Tùy Hà thuyết Cửu Giang Vương Bố quy Hán

30. Khoái Thông thuyết Hàn Tín

31. Hoài Âm Hầu liệt truyện tán

32. Quý Bố Loan Bố liệt truyện tán

33. Khốc lại truyện tự

34. Du hiệp liệt truyện tự

35. Thái Sử công tự tự

36. Báo Nhậm thiếu khanh thư


Vài hình ảnh từ Cổ văn tích nghĩa:

"Ngũ đế bản kỷ tán":

"Hạng Vũ Cự Lộc chi chiến":

"Hạng Vũ bản kỷ tán":

Nhượng Tống, Phan Du, Trương Chính
Nhượng Tống về Hồ Văn Mịch
Nhượng Tống dịch Ngọc lê hồn
Tiếp tục tác phẩm hiếm của Nhượng Tống
Meaulnes và Lương Ngọc
Liêu Trai chí dị
Lan Hữu trở lại

Vài tác phẩm hiếm của Nhượng Tống

Một chương Lan Hữu
Vài dật sự về Nhượng Tống
Yên Bái. 17/6/1930. Phó Đức Chính
Nhượng Tống về Phạm Hồng Thái và Tâm Tâm xã

Hậu Tố Tâm: Nhượng Tống

Nam Đồng thư xã

Nhượng Tống: Nam Hoa kinh

Những ngôi nhà

Ngô Thúc Địch: Điếu văn Nhượng Tống

Sở Từ. Ly Tao. Nhượng Tống

Hồ Hữu Tường chê sử