đã đến lúc trở lại với Sainte-Beuve (lần 1; lần 2)
(cũng tiếp tục Kleist và Diderot)
Voltaire thì đã ở ngay lần ngay trước (lần 2): điều (có thể) gây ngạc nhiên nằm ở chỗ Sainte-Beuve đã không thực sự viết về Voltaire. Sainte-Beuve không hề bình luận những gì nổi tiếng nhất của Voltaire (triết học, các câu chuyện, từ điển, etc.), mà chỉ một mực quan tâm đến hồi ký, thư từ. Nhưng dường như như vậy (tức là chỉ nhìn một nhân vật như Voltaire - nếu còn chưa biết - theo cách đó) thì lại vô cùng chuẩn xác: Voltaire, nhà văn hạnh phúc cuối cùng (Barthes). Ít nhất thì Sainte-Beuve, ở đây (tôi đang thử nói bằng giọng của luận văn, luận án) đã mở ra con đường nhìn vào thư, nhật ký, hồi ký - rất có thể đó là con đường chính của phê bình.
Molière của Sainte-Beuve, để cho gọn, ta sẽ xem theo bộ dưới đây:
Tức là, Maurice Allem lấy những gì Sainte-Beuve từng viết ra sắp xếp lại (và thêm rất nhiều chú thích), chủ yếu là lấy từ Causeries du Lundi (về các causerie, xem lần 1) hoặc Portraits (chắc hoàn toàn có thể nói, Sainte-Beuve đã khai sinh ra thể loại chân dung, ít nhất thì cũng tạo cho nó một tồn tại chắc chắn).
(trong số 4 nhân vật ở cuốn sách, chính nhân vật cuối cùng, tưởng là rất ít liên quan, lại từng được dịch ra tiếng Việt: có ai biết không?)
Trong miêu tả Corneille của Sainte-Beuve có một hình ảnh mạnh: Sainte-Beuve nói rằng Corneille viết kịch cũng tương tự một điêu khắc gia làm ra bức tượng chỉ bằng ngón tay cái.
Dẫu có nói gì thì nói, tôi cũng thuộc vào số những người không thể chịu nổi (ngửi nổi) Corneille, nên sẽ chỉ tập trung vào Molière và Racine, mà trong cái nhìn của Sainte-Beuve, là hai thái cực. Hoàn toàn có thể nói rằng nhân vật kết thúc thế kỷ vĩ đại của nước Pháp (Racine chết đúng vào năm 1699) còn phải đợi thêm: và hẳn phản ứng của Marcel Proust trước Sainte-Beuve bắt nguồn không ít từ thái độ của Sainte-Beuve dành cho Racine.
Tôi cũng không ngửi nổi kịch của Voltaire nốt: gần đây tôi đã rất cố đọc vở Mérope nhưng đúng là không nổi; trước đây cũng đã thử những cái khác (Zaïre, etc.) và cũng đã. Sang đến thế kỷ 18, một cái gì đó rất cốt yếu của bi kịch như thể chạy đi mất khỏi nước Pháp.
Molière, người chuyên viết hài kịch, thì lại có tính khí ngả về sầu muộn, nếu không muốn nói là yếm thế, ghét đời (và nhất là ghét người) - trong khi đó, Shakespeare không chỉ không như vậy, mà có một account từ Southampton (nhân vật rất quan trọng đối với Shakespeare) cho thấy, không ai human hơn (từ vẻ bề ngoài) so với Shakespeare.
Nhưng Voltaire thì vô biên, một trong những nhân vật sản xuất bằng một năng suất lớn nhất: không sao mà nghĩ nổi là lại có thể như thế được.
lại còn can dự vào bao nhiêu chuyện, từ tranh chấp củi đun với hàng xóm cho đến cả một affaire:
Đấy là còn chưa nói các affaire có vai trò của phụ nữ (Sainte-Beuve viết một Lundi về chuyện Voltaire gặp một phụ nữ khốn khổ tại nhà Madame de Châtelet), và đấy là còn chưa nói đến viết thư: nếu tôi không nhầm (còn chưa kiểm tra), Voltaire viết thư còn nhiều hơn Rousseau viết thư: chắc là như vậy thật (tức là Voltaire viết nhiều thư hơn Rousseau, vì ít ra Rousseau còn có vợ (Thérèse Levasseur: tôi có nhớ nhầm tên không nhỉ?).
(nhưng Voltaire cũng lại có vai trò trong câu chuyện bình luận Molière)
Trở lại với Racine: trong con mắt của Sainte-Beuve, ở Racine có một điều (làm một điều) không thấy ở bất kỳ ai: Racine thực sự bỏ được kịch. Racine quả thật bỏ sân khấu, không viết kịch nữa, suốt rất nhiều năm. Sự trở lại của Racine sẽ chủ yếu là vở Athalie và vở Esther (Sainte-Beuve nói, cũng nói luôn là biết mình sẽ bị ném đá rất ghê khi nói thế, rằng mình thích Esther hơn - Athalie thì tôi từng phải học trong một kỳ, tôi muốn đập đầu vào tường, nên tôi sẵn sàng đồng ý với Sainte-Beuve).
Trong lúc đọc Sainte-Beuve (2)
Trong lúc đọc Saint-Beuve (1)
Trong lúc đọc Ezra Pound (5) anthology
Trong lúc đọc Ezra Pound (4) ây-bi-xi
Trong lúc đọc Ezra Pound (3) diptyque
Trong lúc đọc Ezra Pound (2) motz el son
Trong lúc đọc Ezra Pound (1) Kulchur
Trong lúc đọc Lukács (5) Lukács và Bakhtin
Trong lúc đọc Lukács (4) Balzac (Lukács đọc Hết ảo tưởng)
Trong lúc đọc Lukács (3) văn chương Đức
Trong lúc đọc Lukács (2)
Trong lúc đọc Lukács (1)
Trong lúc đọc Jean-Luc Nancy (1)
Trong lúc đọc M (1) D & F (Machiavel)
Trong lúc đọc Giorgio Agamben (1) Homo Sacer
Trong lúc đọc Burckhardt (1)
Trong lúc đoc Huysmans (3)
Trong lúc đọc Huysmans (2) À rebours
Trong lúc đọc Huysmans (1)
Trong lúc đọc Kierkegaard (7) tự do
Trong lúc đọc Kierkegaard (6) Đầu và cuối
Trong lúc đọc Kierkegaard (5) Ultimatum
Trong lúc đọc Kierkegaard (4)
Trong lúc đọc Kierkegaard (3) về Andersen
Trong lúc đọc Kierkegaard (2) Diapsalmata
Trong lúc đọc Kierkegaard (1)
Trong lúc đọc Valéry (4)
Trong lúc đọc Valéry (3)
Trong lúc đọc Valéry (2) Teste
Trong lúc đọc Valéry (1)
Trong lúc đọc Goncourt (1)
Trong lúc đọc Hermann Broch (2)
Trong lúc đọc Hermann Broch (1)
Trong lúc đọc Lévy-Bruhl (1)
No comments:
Post a Comment