Nhị Linh: Trong lúc đọc Ezra Pound (3) diptyque

pounding tiếp (cũng tiếp tục "Trong hiệu sách (8)" và "Under Western Eyes")

"Mr. Pound is not American for nothing."

(F. R. Leavis, New Bearings in English Poetry, 1932)

Joseph Conrad có ông bố tên là Apollo còn Ezra Pound, một ông bố tên là Homer - you know what I mean; Pound sinh ra ở Idaho (còn Olga Rudge, tuy tên trông như vậy thôi, nhưng sinh ra ở Ohio; sống cùng mẹ tại Anh, từng có lúc Olga là hàng xóm của Edward Elgar). Cuộc đời Pound, như vậy, kẹp vào giữa Homer và Shakespeare, vì Bà Dorothy Pound, tức là vợ của Pound, có nhũ danh Shakespear (tất nhiên, thiếu mất một chữ e, nhưng hoàn toàn có thể du di được) - còn Bruce Chatwin, như đã nói (ở đâu ấy nhỉ?) bị kẹp vào giữa hai Shakespeare. Dorothy Shakespear là con gái một (trong những) người tình lâu năm của Yeats (William Butler ấy). Với Yeats, Pound bước vào một diptyque quan trọng. Có thể nói rằng, Ezra Pound sang Anh và (gần như) sống hẳn ở đó là nhằm gặp được Yeats.

Còn dưới đây là một quatuor:

(Joyce, Pound và Ford Madox Ford, ảnh chụp tại nhà Pound ở Paris năm 1923; người còn lại là John Quinn, một nhân vật rất hấp dẫn - tôi sẽ trở lại sau)

Ấn bản đầu một tập thơ của Pound, Lustra:

Niên đại ghi trong sách là 1917; ta sẽ thấy Lustra hay được ghi là 1916, tại sao như vậy? theo tôi là vì cùng một "edition" nhưng có hai loại, loại thứ nhất là bản đặc biệt, 200 copies, quyển nào cũng đánh số, và nó được ghi 1916, còn bản như trong ảnh vẫn là nó, nhưng hơi khác và hơi muộn hơn một chút. Dường như khác biệt ngoài bìa giữa hai bản là bản trước không có khung viền chữ nhật như bản sau. Lustra là một trong (không ít) những tập Pound thuộc loại hybrid, nghĩa là lấy lại (một số) từ những gì đã in (hoặc chưa in) từ trước đó.

Đây là một ấn bản trăm năm, của New Directions, Cathay:

Tức là, first edition là 1915, còn đây là bản 2015. Tôi sẽ còn quay trở lại với mối quan hệ giữa Pound và nhà xuất bản New Directions - hoàn toàn có thể nói, Pound chính là người sinh ra New Directions.

(Cathay: ai cũng biết nghĩa là gì, và có nguồn gốc xuất chúng như thế nào: liên quan đến tận Marco Polo - ít nhất thì Marco Polo có vai trò lớn trong việc phổ biến từ ấy)

Như vậy: 1915, 1916, 1917: những niên đại rất sớm trong cuộc đời Ezra Pound - nhưng chưa hề là sớm nhất. Tập thơ đầu tiên của Pound phải tính là A Lume Spento, in năm 1908 tại Venice: Pound tự bỏ tiền (chắc hẳn gom góp tiền ông bố Homer cho) nhờ in, rất ít bản.

Trở lại với Guide to Kulchur, nhưng chỉ nhìn vào lời đề tặng:

(một lời đề tặng rất đáng nhớ, right?)

Có ai đọc bài thơ dài A (một phản chiếu các Canto của Pound, mở ra bằng hình ảnh những người chơi nhạc Bach và được viết trong vòng gần nửa thế kỷ) của Louis Zukofsky không nhỉ? (chắc là không). Bunting, Zukofsky và James Laughlin: những người trẻ hơn Ezra Pound và tìm thấy ở Pound nguồn khích lệ lớn; Laughlin tưởng mình sẽ trở thành một nhà văn (chắc nhà thơ thì đúng hơn) nhưng Pound bảo, Laughlin nên làm một việc gì có ích hơn, và vậy là anh sinh viên Harvard đã dùng tiền ông bố cho để mở nhà xuất bản: đó là nguồn gốc của New Directions (dường như ban đầu Pound định đặt cho nó tên "New Democracy").

Có những cuộc gặp thoáng qua dể lại dư vị sâu đậm: Donald Hall gặp Ezra Pound khi mới ở độ tuổi ba mươi; đó là hồi tờ Paris Review (George Plimpton) định hình một dạng tạp chí văn chương mới. Donald Hall sẽ sống rất thọ (hình như còn hơn cả Pound) và quãng cuối đời sẽ kể lại câu chuyện phỏng vấn Pound (à Donald Hall tôi còn thiếu The Back Chamber và Unpacking the Boxes: cơ hội tặng sách cho tôi kìa).

Đó là những gặp gỡ giữa Pound và các nhân vật văn chương trẻ hơn. Những năm (hơn mười năm) ở Saint Elizabeth Hospital, đã có không biết bao nhiêu người đến thăm Ezra Pound, ở đây tôi chỉ đặc biệt muốn nhắc đến hai nhân vật nữ: Elizabeth Bishop và Marianne Moore. Tất nhiên, cần phải quay trở lại với ba nhân vật có tương quan rất nhiều ý nghĩa với Pound: T. S. Eliot, Joyce và Hemingway (hai Nobel Văn chương và một nhân vật vô cùng được ưa thích của sinh viên văn khoa khắp thế giới, nhất là nữ, cho đến tận bây giờ, nhất là khi nào cần làm một luận án cao học hay tiến sĩ gì đó).

Ở chiều ngược lại, tất nhiên đầu tiên là Yeats. Thomas De Quincey và William Wordsworth có Dove Cottage thì Yeats và Pound có Stone Cottage: nhưng trong khi cặp thứ nhất ở chỗ đó theo lối lần lượt, thì cặp thứ hai sống cùng nhau nhiều đoạn. Lần Yeats được nhận một giải thưởng văn chương trị giá hơn hai trăm bảng, Yeats đã thấy cần phải chia cho Pound một phần tư hay một phần năm gì đó. Tuy trẻ hơn, nhưng nhiều lúc có cảm giác Pound mới là mentor của Yeats.

Và với những người cùng độ tuổi: ngoài các (rất nhiều) phụ nữ, là người bạn học Williams Carlos Willams (nhìn vào tuổi đôi mươi của Thoreau và Pound có thể biết rất nhiều về sự học hành của thanh niên Mỹ thế kỷ 19, Thoreau thì Harvard còn Pound thì Penn; nghịch lý là Pound rất Yankee thì lại châu Âu còn Thoreau, đến cái họ còn đặc Pháp, thì lại không như vậy lắm).

Thư từ giữa Ezra Pound và Williams Carlos Williams:

Thêm một người cùng thế hệ (với Pound) nữa: Wyndham Lewis, tất nhiên. Nói tất nhiên là vì một nhân vật như Wyndham Lewis cũng là một trung tâm phát sức hút rất mạnh: đó cũng là một con người của nhiều dạng tài năng cùng một lúc, và nhất là có một tính khí khủng khiếp (Wyndham Lewis là người lên tiếng đòi chính quyền Mỹ đối xử với số phận người Do Thái châu Âu theo cách khác - câu chuyện về người Do Thái châu Âu không được nước Mỹ welcome có thể đọc trong Fuck America của Hilsenrath; đó cũng là người đòi nhà cầm quyền Mỹ thả Ezra Pound) - điều đó khiến Wyndham Lewis từng có lúc sát cánh bên Ezra Pound, thời của Imagism và nhất là của Vorticism (và tờ tạp chí BLAST).

Một Wyndham Lewis:

A, mới nhớ ra, cho đến tận giờ vẫn chưa đi được vào chủ đề, tức là diptyque.

Một diptyque tức là một cái gì đó hai. Hai cuốn sách đi thành bộ, chẳng hạn, nhưng cũng có những trường hợp hai trong một. Chẳng hạn như London và Paris, đối với George Orwell:

4 comments:

AnonymousAug 31, 2020, 5:30:00 PM
so interesting, một mê cung labyrinth những câu chuyện, những tác gia, tác phẩm, những con người, thanks for your little torch!
Nhị LinhAug 31, 2020, 8:25:00 PM
chẳng có cái gì "ting" hết

(mới thêm mấy đường link)
AnonymousSep 1, 2020, 12:44:00 PM
liên quan giữa Ernest Fenollosa và Cathay?
AnonymousSep 5, 2020, 2:09:00 PM
Không liên quan, nhưng bác có ý kiến gì về quyển tiểu thuyết "Những đại lộ vành đai" của Modiano được dịch gần đây ở Việt Nam không?

Aug 31, 2020

Trong lúc đọc Ezra Pound (3) diptyque

4 comments: